Πολλά έχουν γραφεί για τους Έλληνες, για την επαναλαμβανόμενα
δυστυχή μοίρα τους, την οποία περισσότερο οι ίδιοι με πράξεις και παραλείψεις τους
καθορίζουν. Ο μεγάλος πορτογάλος συγγραφέας Φερνάντο Πεσσόα, αναφέρθηκε στους
Έλληνες στην Αγωγή του Στωικού (μτφ. Βασίλη Πουλάκου, εκδόσεις Ροές) : «Παρ’
όλα αυτά δεν θαυμάζω τους Έλληνες. Πάντα μου έδιναν την εντύπωση, δεν θα έλεγα
μιας απροκάλυπτης υποκρισίας, αλλά μιας υπερβολικής απλότητας. Είναι παιδιά, αν
συγκριθούν μαζί μας, φυσικά με όλη τη γοητεία αλλά και με την ανεπάρκεια των παιδιών.
Ακόμα και τα στοιχεία της ανωτερότητας τους είναι από εκείνα που επιτρέπουν στα παιδιά- λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη τη διαφορά (…)- να κάνουν το δικό τους απέναντι στους μεγάλους. Μεγαλώνοντας, αυξάνεται η πολυπλοκότητα τους, κάτι που δεν είναι απόλυτα προς όφελός τους. Κι αυτό διότι έτσι χάνουν εκείνο τον αυθορμητισμό της συγκίνησης και της αίσθησης που χαρακτηρίζει το παιδί – εκείνο τον αυθορμητισμό που κανείς δεν είχε στον ίδιον βαθμό με τους Έλληνες. Χάνουν τον απλό και ευθύ εγωισμό, τη φρέσκια κι ανθρώπινη φαντασία, τη διεξοδική ανάλυση των γεγονότων- όλα αυτά που διέκριναν τους Έλληνες στη ζωή, την τέχνη και τη σκέψη». Η ανάλυση του Πεσσόα στις λίγες αυτές γραμμές, εντυπωσιάζει με τη εύστοχη κρίση και τη διαχρονικότητα της, λαμβανομένου υπόψη ότι το κείμενο γράφτηκε γύρω στο 1930. Η προσέγγιση του Έλληνα ως παιδιού αποτελεί εύστοχο επινόημα του ποιητή από τη Λισσαβώνα. Ένα παιδί που αρνείται να μεγαλώσει και να ωριμάσει και που όταν συνειδητοποιεί την αποτυχία του και το έλλειμμά του, σκορπίζει δεξιά και αριστερά τις ευθύνες του. Γράφοντας ο Πεσσόα σε άλλο σημείο της Αγωγής του Στωικού γενικά για τους ανθρώπους, η αναγωγή στον κόσμο γύρω μας και δίπλα μας είναι αναπόφευκτη: «Υπάρχει κάτι το ποταπό, το υποτιμητικό, σ αυτή τη μετάθεση των δυστυχιών μας σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Υπάρχει κάτι το απεχθώς εγωιστικό στην υπόθεση πως όλο το σύμπαν κατά βάθος εξαρτάται από μας ή ότι είμαστε κατά κάποιον τρόπο το κέντρο, η σύνοψη ή το σύμβολο ολόκληρου του σύμπαντος».
Ακόμα και τα στοιχεία της ανωτερότητας τους είναι από εκείνα που επιτρέπουν στα παιδιά- λαμβάνοντας πάντα υπ’ όψη τη διαφορά (…)- να κάνουν το δικό τους απέναντι στους μεγάλους. Μεγαλώνοντας, αυξάνεται η πολυπλοκότητα τους, κάτι που δεν είναι απόλυτα προς όφελός τους. Κι αυτό διότι έτσι χάνουν εκείνο τον αυθορμητισμό της συγκίνησης και της αίσθησης που χαρακτηρίζει το παιδί – εκείνο τον αυθορμητισμό που κανείς δεν είχε στον ίδιον βαθμό με τους Έλληνες. Χάνουν τον απλό και ευθύ εγωισμό, τη φρέσκια κι ανθρώπινη φαντασία, τη διεξοδική ανάλυση των γεγονότων- όλα αυτά που διέκριναν τους Έλληνες στη ζωή, την τέχνη και τη σκέψη». Η ανάλυση του Πεσσόα στις λίγες αυτές γραμμές, εντυπωσιάζει με τη εύστοχη κρίση και τη διαχρονικότητα της, λαμβανομένου υπόψη ότι το κείμενο γράφτηκε γύρω στο 1930. Η προσέγγιση του Έλληνα ως παιδιού αποτελεί εύστοχο επινόημα του ποιητή από τη Λισσαβώνα. Ένα παιδί που αρνείται να μεγαλώσει και να ωριμάσει και που όταν συνειδητοποιεί την αποτυχία του και το έλλειμμά του, σκορπίζει δεξιά και αριστερά τις ευθύνες του. Γράφοντας ο Πεσσόα σε άλλο σημείο της Αγωγής του Στωικού γενικά για τους ανθρώπους, η αναγωγή στον κόσμο γύρω μας και δίπλα μας είναι αναπόφευκτη: «Υπάρχει κάτι το ποταπό, το υποτιμητικό, σ αυτή τη μετάθεση των δυστυχιών μας σ’ ολόκληρο το σύμπαν. Υπάρχει κάτι το απεχθώς εγωιστικό στην υπόθεση πως όλο το σύμπαν κατά βάθος εξαρτάται από μας ή ότι είμαστε κατά κάποιον τρόπο το κέντρο, η σύνοψη ή το σύμβολο ολόκληρου του σύμπαντος».
Σχόλια