Hθική αυτουργία στη δυστυχία

(σκέψεις με αφορμή την ταινία "Μικρά Αγγλία")
του Γιώργου Καζολέα, δικηγόρου

Εύστοχη η προσέγγιση της πρόσφατης ταινίας του Π.Βούλγαρη "Μικρά Αγγλία" που είναι βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Ιωάννας Καρυστιάνη, πάνω στη διαχρονική νοσηρότητα της ελληνικής κοινωνίας και οικογένειας. Το φαινόμενο της απαξίωσης, καταπίεσης και χειραγώγησης της προσωπικότητας των Ελληνίδων, στο οποίο επικεντρώνει η ιστορία του φιλμ στην περίοδο της δεκαετίας του ’30 συνεχίζεται ίδιο και απαράλλακτο και στις μέρες μας. Η μάνα αρνείται και καταπνίγει τα υγιή και φυσιολογικά ένστικτα των δύο κορών της, τις οποίες πουλάει σαν εμπορεύματα σε πλούσιους γαμπρούς ώστε να τύχουν καλής αποκατάστασης, οικονομικής και κοινωνικής. Ο αδίστακτος καιροσκοπισμός της κορυφώνεται όταν ο γαμπρός, που είχε απορρίψει για την μεγάλη κόρη της, την Όρσα, όταν ήταν φτωχός, γίνεται αποδεκτός μεταγενέστερα για τη δεύτερη μικρότερη κόρη της, τη Μόσχα, όταν πλέον αυτός τα έχει οικονομήσει και έχει καταξιωθεί κοινωνικά.

Καθημερινές καταστάσεις που τις συναντάς και τις ακούς καθημερινά και σήμερα. Μια τεράστια αγέλη ανόητων εκπροσώπων της απερχόμενης γενιάς έχει συνδέσει την «ευτυχία» του κοριτσιού τους με έναν καλό και συμφέροντα γάμο. Και ιθύνων νους αυτής της κουτοπονηριάς είναι συντριπτικά οι μανάδες που και σ’ αυτές τα ίδια κάνανε οι δικές τους και ο φαύλος κύκλος συνεχίζεται. Ψεύτικοι συμβατικοί και ιδιοτελείς γάμοι, όπως αυτοί της Όρσας και της Μόσχας στη Μικρά Αγγλία, εξελισσόμενοι σε μια αργά και βασανιστικά εξελισσόμενη ρουτίνα που καταπνίγει κάθε γνήσιο συναίσθημα και κάθε δίψα για πραγματική ζωή και χωρίς άλλη ηθική επιλογή επικεντρώνει μόνο σε λεφτά, ακίνητα, κοσμήματα, ρούχα και τσαντάκια λουί βιτόν. Νομίζει δε ότι βρίσκει μια διέξοδο στην συμβατική και κοινωνικά επιβεβλημένη τεκνοποιία, η οποία δεν είναι στ αλήθεια τίποτα άλλο παρά μια τερατογένεση. Γιατί από αποτυχημένους γάμους (επιτυχημένα deals) με καταπιεσμένα ένστικτα τι παιδιά-άνθρωποι θα προκύψουν… Το βλέπει κάποιος καθημερινά γύρω του στην κοινωνία που ζούμε.

Κι όλα αυτά γιατί αυτές οι Ελληνίδες μάνες αρνούνται να αλλάξουν την ροή της ιστορίας, αρνούνται να κάνουν πράξη μια ηθική επανάσταση που θα απαλλάξει τα παιδιά τους από το βάρος που κουβαλάνε αυτές και δεν ξέρω πόσοι ακόμα μακρινοί πρόγονοί τους. Η ηθική τους εξαντλείται στο «ήμουν δυστυχισμένη, θα δυστυχήσεις κι εσύ!» Θεωρείται εξυπνάδα να υποδουλώσουν την κόρη τους στα δεσμά της υλικής αποκατάστασης, να τα βρει όλα έτοιμα, να μην αγωνιστεί, να μη νιώσει οικονομική ανασφάλεια. Και από συναίσθημα? Αυτό περνάει, εξατμίζεται με τα χρόνια, λένε. Η τραγική μάνα στη Μικρά Αγγλία έχει έτοιμο και το βλακώδες απόφθεγμά της: «Καλύτερα να παντρευτείτε κάποιον άνδρα που δεν αγαπάτε, γιατι όταν θα σας απατήσει, θα πονέσετε λιγότερο!» Αυτής της ευφυΐας άνθρωποι θεωρούν εαυτούς ικανούς να ορίζουν τις τύχες άλλων ανθρώπων! Ηθικοί αυτουργοί στη δυστυχία τους.

Φυσικοί αυτουργοί παραμένουν βέβαια οι ίδιες. Η κάθε Ορσα και η κάθε Μόσχα συνεχίζουν να έχουν την τη δυνατότητα της τελικής απόφασης. Και αν υποτάσσονται παθητικά και μοιραία στα διαστροφικά και νοσηρά επινοήματα της κάθε μάνας τους, δεν φταίει η έλλειψη μόρφωσης, όπως με αφέλεια προσπάθησε η ταινία στο τέλος της να εξάγει σαν πηγή του κακού. Τα κάνουν και πολλοί μορφωμένοι αυτά. Φταίει η έλλειψη της φύσει και θέσει αυτονομημένης, ανεξάρτητης και συνειδητοποιημένης προσωπικότητας που διακρίνει σε όλες τις εποχές και σε όλους τους τόπους τους ανθρώπους σε κοινούς και ξεχωριστούς.