Σκωτία: Η ιστορική πρόκληση της ανεξαρτησίας της

της Έφης Θωμά, δικηγόρου

Μετά από συμφωνία μεταξύ της Κυβέρνησης της  Σκωτίας και της Κυβέρνησης του Ηνωμένου Βασιλείου, το Νομοσχέδιο Δημοψηφίσματος Ανεξαρτησίας της Σκωτίας, που καθορίζει τις λεπτομέρειες για το δημοψήφισμα της 18ης Σεπτεμβρίου 2014, υποβλήθηκε στις 21 Μαρτίου 2013, ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο της Σκωτίας στις 14 Νοεμβρίου 2013 και έλαβε Βασιλική Συγκατάθεση στις 17 Δεκεμβρίου 2013. Το ερώτημα του δημοψηφίσματος είναι: “Πρέπει η Σκωτία να είναι μια ανεξάρτητη χώρα;”. Οι ψηφοφόροι μπορούν να απαντήσουν μόνο ναι ή όχι. Απαιτείται μια απλή πλειοψηφία για τη νίκη. Πολλά ζητήματα τέθηκαν κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, όπως το ποιο νόμισμα θα χρησιμοποιήσει μια ανεξάρτητη Σκωτία, οι δημόσιες δαπάνες και το πετρέλαιο της Βόρειας Θάλασσας.

Με την πιθανή απόσχιση της Σκωτίας μετά το αυριανό δημοψήφισμα, δεν διαμορφώνονται δύο ανεξάρτητα νέα κράτη αλλά όπως τονίζουν οι καθηγητές του διεθνούς δικαίου, James Crawford και Alan Boyle, η Σκωτία χαρακτηρίζεται ως διάδοχο ή νέο κράτος και το Ηνωμένο Βασίλειο ως συνεχιζόμενο κράτος. Συνεπώς, για το ανεξάρτητο κράτος της Σκωτίας, θα σημάνει η έναρξη διαπραγματεύσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο, τα Ηνωμένα Έθνη, την Ευρωπαϊκή Ένωση, το ΝΑΤΟ και άλλους διεθνείς οργανισμούς, για τη λήψη κρίσιμων αποφάσεων αναφορικά με τους όρους προσχώρησης ή μη σε αυτούς, καθώς και για τη νομισματική πολιτική, την εθνική ασφάλεια, τους δημοσιονομικούς κανονισμούς, που θα υιοθετηθούν από την Κυβέρνηση Σκωτίας. Όλα θα ξεκινήσουν εκ του συστάδην για το ανεξάρτητο κράτος που θα κινηθεί εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρειας Ιρλανδίας και των προνομίων που απολάμβανε από την ένωση του.

Με βάση τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, το διάδοχο κράτος σε αντίθεση με το συνεχιζόμενο κράτος, στην περίπτωση της απόσχισης της Σκωτίας, δεν κληρονομεί αυτοδίκαια τα δικαιώματα, τις υποχρεώσεις και τις εξουσίες του προκατόχου του, δηλαδή του Ηνωμένου Βασιλείου. Παραμένει το Ηνωμένο Βασίλειο μέλος των Ηνωμένων Εθνών, της Ευρωπαϊκής Ένωσης, του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της G8. Οι συνταγματικές νομικές διευθετήσεις πρέπει να γίνουν με την ανεξάρτητη Σκωτία και το Ηνωμένο Βασίλειο και να αναθεωρηθούν σε επίπεδο νέων συμφωνιών και συνθηκών όλα τα νομικά κείμενα που χορηγούσαν προνόμια στην Σκωτία, όσο ήταν ενωμένη με το Ηνωμένο Βασίλειο. Δεν μπορεί κανείς να θεωρήσει ότι με την πιθανή απόσχιση, η Σκωτία θα απολαμβάνει ακόμα περισσότερα προνόμια από την έως τώρα ένωσή της με το Ηνωμένο Βασίλειο. Ειδικότερα, με το Νομοθετικό Διάταγμα του 2012 που ψήφισε το Κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου, τροποποιώντας αυτό του 1998, δόθηκαν στην Σκωτία νέες εξουσίες και δικαιώματα σημαντικά, όπως είναι και ο νομοθετικός έλεγχος σε θέματα ναρκωτικών, οδήγησης και όπλων καθώς και φορολογικά προνόμια.

Στο διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο δεν υπάρχει terra firma για το τι μέλλει γενέσθαι σε περίπτωση ανεξαρτητοποίησης της Σκωτίας. Σε θεωρητικό επίπεδο επιτρέπεται, σε πρακτικό θα κριθούν όλα στις διαπραγματεύσεις μεταξύ των μερών σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο. Και η άσκηση αυτή δεν θα είναι εύκολη. Η Σκωτία, υπήρξε πριν το 1707 κυρίαρχο Κράτος και θα πρέπει 307 χρόνια μετά, σε περίπτωση που ανεξαρτητοποιηθεί, να ορίσει μέσα στο σύγχρονη εποχή την κυριαρχία της έναντι των λοιπών Κρατών και να προσδιορίσει το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση που της δίνει το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο. Το ενδεχόμενο “Ναι” της Σκωτίας, αναμένεται να πυροδοτήσει ντόμινο εξελίξεων σε διεθνές επίπεδο, αποσχιστικών τάσεων και ανατροπής σταθερών ισορροπιών και γεωπολιτικής τάξης. Αυτός είναι ο φόβος ισχυρών κρατών όπως είναι η Γερμανία και η Ισπανία. Οι ΗΠΑ παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις με εμφανή αποστροφή απέναντι σε “εθνικές ενδυναμώσεις”, με τη δημιουργία ανεξάρτητων Κρατών.

Η ανεξαρτησία και εν γένει ελευθερία των κρατών και των λαών όπως έχει δείξει η ιστορική πείρα, όσο δύσκολα αποκτιέται ακόμα δυσκολότερα διαχειρίζεται. Η ευκαιρία, ωστόσο, για την Σκωτία είναι ιστορική.