Αναγκαστικού δικαίου η ρύθμιση περί ευθύνης όλων των ομόρρυθμων εταίρων με την ατομική τους περιουσία για τις υποχρεώσεις της ΟΕ (νομολογία)

ΑΠ 522/2014: Αναγκαστικού δικαίου η ρύθμιση περί της ευθύνης όλων των ομόρρυθμων εταίρων με την ατομική τους περιουσία, απεριορίστως και εις ολόκληρον, για τις υποχρεώσεις του νομικού προσώπου της ΟΕ έναντι των δανειστών της εταιρείας: «…Από τις διατάξεις των άρθρων 18, 22, 39 και 42 ΕμπΝ και 158, 159 παρ. 1 και 2 εδ. α`, 164, 361, 416, 481, 482, 483 εδ. α`, 487 παρ. 1 και 763 ΑΚ συνάγονται τα εξής: Για τις υποχρεώσεις του νομικού προσώπου της ομόρρυθμης εταιρίας προς τρίτους ευθύνονται έναντι των δανειστών της εταιρίας όλοι οι εταίροι με την ατομική τους περιουσία απεριορίστως και εις ολόκληρον. Καθένας από τους δανειστές έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την παροχή από οποιονδήποτε εκ των εταίρων. Η ως άνω δε ρύθμιση αποτελεί αναγκαστικό δίκαιο. Για τις εσωτερικές σχέσεις μεταξύ των εταίρων και της εταιρίας οι εταίροι είναι κατ` αρχήν ελεύθεροι να ορίσουν με το καταστατικό το ποσοστό κατά το οποίο θα συμμετέχει καθένας τους στις ζημίες της εταιρίας (οφειλές από εταιρικές υποχρεώσεις προς τρίτους) καθώς και στα κέρδη που θα προκύψουν τυχόν από τη λειτουργία αυτής.

Εξάλλου, η κατά τη διάρκεια της εταιρικής συμβάσεως συμφωνία μεταξύ των εταίρων, ότι ο ως ανωτέρω περί συμμετοχής τους στις εταιρικές ζημίες όρος τροποποιείται και εφεξής καθένας των εταίρων θα συμμετέχει στις εταιρικές ζημίες κατά ποσοστό διαφορετικό του προηγουμένου, αποτελεί τροποποίηση του εταιρικού καταστατικού και γι` αυτό υπόκειται στις περί τροποποιήσεως καταστατικού διατυπώσεις που προβλέπονται από το νόμο (άρθρα 39 και 42 ΕμπΝ) ή από τη μεταξύ των εταίρων τυχόν σχετική συμφωνία (ΑΠ 1205/2001). Περαιτέρω, από το συνδυασμό των διατάξεων των άρθρων 361, 760 και 761 ΑΚ συνάγεται, ότι επί νομίμως υφισταμένης και λειτουργούσης ομόρρυθμης εμπορικής εταιρίας, η οποία έχει νομική προσωπικότητα, δεν αποκλείεται με κοινή συμφωνία των εταίρων η, διά μεταβιβάσεως της εταιρικής μερίδας, είσοδος νέου εταίρου στην εταιρία, η οποία, ως ενέχουσα αλλαγή του προσώπου του εταίρου, αποτελεί, όπως διαλαμβάνει το άρθρο 46 του ΕμπΝ, τροποποίηση της αρχικής εταιρικής συμβάσεως, για την οποία απαιτείται η τήρηση των διατυπώσεων δημοσιότητας που προβλέπονται από τις διατάξεις των άρθρων 39, 42, 43 και 44 ΕμπΝ. Στην ομόρρυθμη εμπορική εταιρία, η οποία, ως νομικό πρόσωπο, είναι ο μοναδικός φορέας των εταιρικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, η μεταβίβαση της εταιρικής ιδιότητας και μερίδας, με τις παραπάνω προϋποθέσεις, δεν αποτελεί παρά μεταβίβαση των από την εταιρική σύμβαση δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του παλαιού εταίρου στο νέο εταίρο. Ο νέος εταίρος αποκτά, εκτός αν υπάρχει αντίθετη συμφωνία, τα αυτά δικαιώματα που έχουν και οι λοιποί εταίροι, αναλαμβάνει δε και αντίστοιχες υποχρεώσεις, ιδίως υποχρέωση καταβολής εισφοράς. Πάντως, ευθύνεται αυτός μόνο για τα χρέη της εταιρείας που γεννήθηκαν μετά την είσοδό του, όχι δε και για τα μέχρι τότε υφιστάμενα (ΑΠ 1688/1998). Εξάλλου, η παράλειψη της τηρήσεως των διατυπώσεων δημοσιότητας που προβλέπουν οι παραπάνω διατάξεις συνεπάγεται ακυρότητα, η οποία δεν μπορεί να εφαρμοσθεί στις προς τα έξω σχέσεις σε εταιρείες που ήδη λειτούργησαν και κατάρτισαν συμβάσεις με τρίτους. Αν γινόταν δεκτή η εξ υπαρχής (ex tunc) ακυρότητα, θα έπρεπε να επιστραφούν όλες οι παροχές και αντιπαροχές από συναλλαγές με τρίτους, πράγμα που θα δημιουργούσε μεγάλες δυσκολίες, και ιδίως θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη των συναλλασσομένων. Συνεπώς, πρέπει να γίνει δεκτό ότι όλες οι πράξεις που έγιναν μέχρι την προβολή του ελαττώματος δεν θίγονται, ότι οι εταίροι ευθύνονται για τα μέχρι τότε εταιρικά χρέη, καθώς και ότι στις προς τα έσω σχέσεις λειτουργεί ο εταιρικός δεσμός. Η προβολή δηλαδή ή η κήρυξη της ακυρότητας δρα μόνο για το μέλλον (ex nunc) (άρθρο 42 τελ. εδ. ΕμπΝ, Ν. Ρόκας "Εμπορικές Εταιρείες", Δ` έκδοση, σελ. 38). Περαιτέρω, από τα άρθρα 777 και 778 εδ. α` ΑΚ, που έχουν εφαρμογή και επί προσωπικών εταιρειών με νομική προσωπικότητα και ορίζουν το μεν πρώτο: "Η εταιρεία λογίζεται ότι εξακολουθεί και μετά τη λύση της, εφόσον το απαιτούν οι ανάγκες και ο σκοπός της εκκαθάρισης. Από τη λύση παύει η εξουσία των διαχειριστών εταίρων.", το δε δεύτερο: "Αφού λυθεί η εταιρεία, η εκκαθάριση, αν δεν συμφωνήθηκε κάτι άλλο, ενεργείται από όλους τους εταίρους μαζί ή από εκκαθαριστή που έχει διοριστεί με ομόφωνη απόφαση όλων,", προκύπτει ότι η εταιρεία μετά τη λύση της και κατά τη διάρκεια της εκκαθαρίσεως δεν περατώνεται, αλλά απλώς μεταβάλλει σκοπό. Κατά συνέπεια η εταιρεία ως συμβατική σχέση εξακολουθεί να υφίσταται και κατά τη διάρκεια του σταδίου της εκκαθαρίσεως, εάν δε έχει νομική προσωπικότητα εξακολουθεί και αυτή να υφίσταται. Βεβαίως, η έκταση της εξουσίας των εκκαθαριστών δεν θα είναι τόσο ευρεία όσο αυτή των διαχειριστών, αφού θα περιορίζεται μέσα στις ανάγκες της εκκαθαρίσεως. Και ναι μεν στα πλαίσια αυτά ο εκκαθαριστής δεν μπορεί κατ` αρχήν να συνάπτει δάνεια και να υποθηκεύει ακίνητα, με σκοπό να ενεργήσει νέες εργασίες, αλλά εάν αυτό είναι αναγκαίο για την αποπεράτωση και διεκπεραίωση εργασιών που ήσαν σε εκκρεμότητα κατά την έναρξη της εκκαθαρίσεως ή για την πληρωμή των εταιρικών χρεών ο δανεισμός είναι επιτρεπτός. Βεβαίως, με κοινή συμφωνία όλων των εταίρων μπορούν οι εκκαθαριστές να ενεργήσουν οποιαδήποτε πράξη. Τέλος, κατά το άρθρο 281 ΑΚ, η άσκηση του δικαιώματος απαγορεύεται, αν υπερβαίνει προφανώς τα όρια, που επιβάλλουν η καλή πίστη ή τα χρηστά ήθη ή ο κοινωνικός ή οικονομικός σκοπός του δικαιώματος. Κατά την έννοια της διατάξεως αυτής, το δικαίωμα θεωρείται ότι ασκείται καταχρηστικά, όταν η συμπεριφορά του δικαιούχου που προηγήθηκε ή η πραγματική κατάσταση που διαμορφώθηκε κατά το ενδιάμεσο χρονικό διάστημα ή οι περιστάσεις που μεσολάβησαν, χωρίς κατά το νόμο να εμποδίζουν τη γένεση ή να επάγονται την απόσβεση του δικαιώματος, καθιστούν μη ανεκτή τη μεταγενέστερη άσκησή του κατά τις περί δικαίου αντιλήψεις του μέσου κοινωνικού ανθρώπου (ΑΠ 912/2008)».  (areiospagos.gr)