ΣτΕ 4396/2013-
Αποζημίωση πολίτη λόγω μη εμπρόθεσμης διεκπεραίωσης υπόθεσης του από τη
Διοίκηση - Αρμοδιότητα Διοικητικού Πρωτοδικείου: "Επειδή, στο άρθρο 4
παρ. 1 περ. α` του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, που κυρώθηκε με το άρθρο
πρώτο του ν. 2690/1999 (Α` 45), όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την
παρ. 1 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004 (Α` 44) και, ακολούθως, με την παρ. 1 του
άρθρου 6 του ν. 3242/2004 (Α` 102), ορίζονται τα εξής: «Οι δημόσιες υπηρεσίες,
οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης και τα νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου,
όταν υποβάλλονται αιτήσεις, οφείλουν να διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις των
ενδιαφερομένων και να αποφαίνονται για τα αιτήματά τους μέσα σε προθεσμία
πενήντα (50) ημερών, εφόσον από ειδικές διατάξεις δεν προβλέπονται μικρότερες
προθεσμίες. Η προθεσμία αρχίζει από την κατάθεση της αίτησης στην αρμόδια
υπηρεσία και την υποβολή ή συγκέντρωση του συνόλου των απαιτούμενων
δικαιολογητικών, πιστοποιητικών ή στοιχείων.
Αν η αίτηση υποβληθεί σε αναρμόδια
υπηρεσία, η υπηρεσία αυτή οφείλει, μέσα σε τρεις (3) ημέρες, να τη διαβιβάσει
στην αρμόδια και να γνωστοποιήσει τούτο στον ενδιαφερόμενο. Στην περίπτωση αυτή
η προθεσμία αρχίζει από τότε που περιήλθε η αίτηση στην αρμόδια υπηρεσία. Για
υποθέσεις αρμοδιότητας περισσότερων υπηρεσιών, η προθεσμία του πρώτου εδαφίου
παρατείνεται κατά δέκα (10), ακόμη, ημέρες». Περαιτέρω, στο άρθρο 5 παρ. 1 και
6 του ιδίου Κώδικα ορίζονται τα ακόλουθα: «1. Κάθε ενδιαφερόμενος έχει το
δικαίωμα, ύστερα από γραπτή αίτησή του, να λαμβάνει γνώση των διοικητικών
εγγράφων. Ως διοικητικά έγγραφα νοούνται όσα συντάσσονται από τις δημόσιες
υπηρεσίες, όπως εκθέσεις, μελέτες, πρακτικά, στατιστικά στοιχεία, εγκύκλιες
οδηγίες, απαντήσεις της Διοίκησης, γνωμοδοτήσεις και αποφάσεις … 6. (όπως η
παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 2 του άρθρου 11 του ν. 3230/2004) Η
χρονική προθεσμία για τη χορήγηση εγγράφων κατά τις παραγράφους 1 … ή την
αιτιολογημένη απόρριψη της σχετικής αίτησης του πολίτη είναι είκοσι (20)
ημέρες». Το δε άρθρο 5 του ν. 1943/1991 (Α` 50), ορίζει, μεταξύ άλλων, τα εξής:
«1. Οι δημόσιες υπηρεσίες, τα ν.π.δ.δ., οι ο.τ.α. και οι λοιποί φορείς του
δημόσιου τομέα υποχρεούνται να απαντούν οριστικά στα αιτήματα των πολιτών … 7.
(όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004) Σε περίπτωση
μη τήρησης των προθεσμιών που προβλέπονται στις διατάξεις του ν. 2690/1999 …,
όπως ισχύουν, καταβάλλεται στον αιτούντα, από τον οικείο φορέα, πλήρης
αποζημίωση. Η αποζημίωση αυτή αφαιρείται από το τυχόν, μεταγενεστέρως,
επιδικαζόμενο ποσό, εφόσον γίνει δεκτή από το αρμόδιο δικαστήριο σχετική
αγωγική απαίτηση, κατά τις περί αστικής ευθύνης διατάξεις. 8. (όπως η
παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε τελικώς με την παρ. 2 του ιδίου άρθρου 7 του ν.
3242/2004) Το ύψος του καταβλητέου χρηματικού ποσού που προβλέπεται στην
προηγούμενη παράγραφο καθορίζεται από τις Επιτροπές της παραγράφου 13 του
παρόντος άρθρου μετά από εισήγηση της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Διοίκησης
και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης του Υπουργείου Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και
Αποκέντρωσης ή της Περιφέρειας, που επιλαμβάνονται μετά από αίτηση του πολίτη.
Για τον καθορισμό του ύψους της καταβλητέας πλήρους αποζημίωσης λαμβάνονται υπόψη
ιδίως: α) το μέγεθος της περιουσιακής ζημίας και της ηθικής βλάβης που
προκλήθηκε από την καθυστέρηση, β) οι συνθήκες στις οποίες οφείλεται η
καθυστέρηση, γ) το τυχόν υφιστάμενο σχετικό πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη. Η
απόφαση της Επιτροπής, που εκδίδεται μέσα σε δύο μήνες από την υποβολή της
σχετικής αίτησης και μετά από εξέταση της συνδρομής των ανωτέρω προϋποθέσεων,
κοινοποιείται στον ενδιαφερόμενο, καθώς και στην υπηρεσία που δεν ενήργησε μέσα
στη νόμιμη προθεσμία και αποτελεί εντολή καταβολής στον πολίτη του ορισθέντος
ποσού. Αν η καταβολή αυτή δεν γίνει μέσα σ’ έναν μήνα, από την κοινοποίηση της
απόφασης της Επιτροπής, το χρηματικό ποσό καταβάλλεται εντόκως… 9. Η
προκαλούμενη από την εφαρμογή του άρθρου αυτού δαπάνη βαρύνει το φορέα της κατά
την παρ. 1 υπηρεσίας, στον προϋπολογισμό του οποίου εγγράφονται οι αναγκαίες
πιστώσεις. 10. Οταν η επιτροπή αποφασίσει την επιβολή χρηματικού ποσού σε βάρος
του οικείου φορέα, η υπόθεση εισάγεται στο αρμόδιο υπηρεσιακό συμβούλιο, και,
όπου δεν υπάρχει, στο διοικητικό συμβούλιο, για να εξετασθεί αν υπάρχει
υπαιτιότητα των υπαλλήλων. Αν διαπιστωθεί υπαιτιότητα υπαλλήλων, κινείται σε
βάρος τους η πειθαρχική διαδικασία σύμφωνα με τις διατάξεις του κάθε φορέα. …
13. (όπως η παράγραφος αυτή αντικαταστάθηκε με την παρ. 2β του άρθρου δεύτερου
του ν. 2690/1999) Συνιστάται στο Υπουργείο Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και
Αποκέντρωσης Ειδική Επιτροπή Εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων, για θέματα
αρμοδιότητας των Υπουργείων, αποτελούμενη από συμβούλους ή παρέδρους του
Ελεγκτικού Συνεδρίου ή του Νομικού Συμβουλίου και υπαλλήλους του Υπουργείου
Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης. Με απόφαση του Υπουργού
Εσωτερικών Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης καθορίζεται ο αριθμός και η
ιδιότητα των μελών της Επιτροπής, τακτικών και αναπληρωματικών … Συνιστάται
στην έδρα κάθε Περιφέρειας Ειδική Επιτροπή εφαρμογής των ανωτέρω διατάξεων, για
θέματα υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, όπως αυτός οριοθετείται από τις διατάξεις
του άρθρου 14 του ν. 2190/1994, όπως ισχύει κάθε φορά, που λειτουργούν στη
συγκεκριμένη Περιφέρεια, αποτελούμενη από συμβούλους ή παρέδρους του Ελεγκτικού
Συνεδρίου ή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους ή εφέτες διοικητικών δικαστηρίων
και υπαλλήλους της Περιφέρειας αυτής. Με απόφαση του Γενικού Γραμματέα της
Περιφέρειας καθορίζεται ο αριθμός και η ιδιότητα των μελών της Επιτροπής,
τακτικών και αναπληρωματικών …»....Aπό το συνδυασμό των αναφερόμενων στην προηγουμένη σκέψη διατάξεων του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας, όπως ισχύουν, συνάγεται ότι ο νομοθέτης έχει θεσπίσει κανόνες διαδικασίας που αποβλέπουν προεχόντως στη λειτουργική αποτελεσματικότητα της Διοίκησης και την ποιοτική αναβάθμιση των παρεχόμενων προς τον πολίτη υπηρεσιών, ειδικότερα δε στη δραστηριοποίηση των διοικητικών υπηρεσιών για την ταχεία και αποτελεσματική εξυπηρέτηση των πολιτών. Ενόψει του ανωτέρω προέχοντος σκοπού των διατάξεων αυτών, το χρηματικό ποσό, το οποίο η αρμόδια Επιτροπή του άρθρου 5 παρ. 13 του ν. 1943/1991 (άρθρο δεύτερο παρ. 2β του ν. 2690/1999) επιβάλλει σε δημόσια υπηρεσία να καταβάλει σε πολίτη, έχει πάντοτε το χαρακτήρα κύρωσης ανεξάρτητα αν υπό το προγενέστερο καθεστώς (πριν από την αντικατάσταση της παρ. 7 άρθρου 5 του ν. 1943/1991 με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004) το ποσό αυτό είχε προβλεφθεί υπό μορφή συμβολικής αποζημίωσης (κυμαινόμενης από 5.000 δρχ. έως 200.000 δρχ.), ήδη δε υπό το ισχύον καθεστώς (μετά την αντικατάσταση της παρ. 7 άρθρου 5 του ν. 1943/1991 με την παρ. 1 του άρθρου 7 του ν. 3242/2004) ισούται με πλήρη αποζημίωση (Σ.τ.Ε. Ολομ. 3004/2010)
...Στην προκείμενη περίπτωση, ο αιτών υπέβαλε στη Διεύθυνση
Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης Νομού Μεσσηνίας την από 1.9.2005 (με αριθ.
πρωτ. 13902/2.9.2005) αίτησή του απευθυνόμενη προς την Επιτροπή της παρ. 13 του
άρθρου 5 του ν. 1943/1991. Με την αίτηση αυτή ζήτησε να υποχρεωθεί η Διεύθυνση
Τοπικής Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης Νομού Μεσσηνίας να του καταβάλει ως
αποζημίωση ποσό 3.000 ευρώ, επειδή δεν απάντησε στην με αριθ. 7944/24.5.2005
αίτησή του, με την οποία αυτός ζητούσε να διενεργηθεί επειγόντως αυτοψία από
την Τ.Υ.Δ.Κ. σχετικά με την ακαταλληλότητα προς πόση του νερού ύδρευσης στον
οικισμό του Αγ. Δημητρίου και για την παράνομη επέκταση του εξωτερικού δικτύου
ύδρευσης στα καταστήματα του Δ.Δ. Αγίου Νικολάου. Η πιο πάνω από 1.9.2005 (με
αριθ. πρωτ. 13902/2.9.2005) αίτηση του αιτούντος διαβιβάστηκε στην Επιτροπή του
άρθρου 5 του ν. 1943/1991 με το 13902/7.9.2005 έγγραφο της Διεύθυνσης Τοπικής
Αυτοδιοίκησης και Διοίκησης Νομού Μεσσηνίας (με αριθ. πρωτ. Επιτροπής
14096/12.9.2005) και η Επιτροπή αυτή αρχικώς με την από 9.1.2006 απόφασή της
(πρακτικό της 2ης συνεδρίασης) έκρινε ότι έπρεπε να αναβληθεί η υπόθεση και να
ζητηθούν οι απόψεις της Τ.Υ.Δ.Κ., τελικώς δε με την προσβαλλόμενη απόφασή της
(πρακτικό της 6ης συνεδρίασης της 13.3.2006) απέρριψε την αίτηση, «λαμβάνοντας
υπόψη ότι πριν από την υποβολή της αίτησης η ΔΕΥΑΛ είχε ερευνήσει τις
καταγγελίες και διαπίστωσε τη βασιμότητά τους, όσον αφορά τις παράνομες
συνδέσεις και διατάχθηκε η διακοπή τους (σχετικό το 7229/12.5.2005 έγγραφο)
και, ως εκ τούτου, … το αίτημά του για διενέργεια αυτοψίας που είχε διαταχθεί
με το 1533/22.2.2005 έγγραφο της Δ/νσης Τοπ. Αυτ/σης και Διοίκησης του Ν.
Μεσσηνίας, το οποίο αποτελούσε αντικείμενο της δεύτερης αίτησης είχε ήδη
ικανοποιηθεί, ώστε να μην ανακύπτει υποχρέωση της ΤΥΔΚ για διενέργεια της
αυτοψίας». Με δεδομένο όμως ότι, σύμφωνα με όσα έχουν εκτεθεί, οι διατάξεις
βάσει των οποίων εκδόθηκε η προσβαλλόμενη πράξη αφορούν, και μάλιστα
αποκλειστικά, την επιβολή χρηματικής, και όχι και άλλης μορφής κύρωσης, έχει
εφαρμογή εν προκειμένω η πιο πάνω διάταξη του πρώτου εδαφίου της παρ. 5 του
άρθρου 1 του ν. 1406/1983, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 48 παρ. 4 του ν.
3900/2010, με την οποία θεσπίζεται γενική αρμοδιότητα των διοικητικών
πρωτοδικείων, προκειμένου περί πράξεων με τις οποίες επιβάλλεται αποκλειστικά
χρηματική κύρωση (πρόστιμο). Δεν συντρέχει δε στην προκείμενη περίπτωση η
προβλεπόμενη από το δεύτερο εδάφιο της παρ. 5 του άρθρου 1 του ν. 1406/1983
κατ’ εξαίρεση αρμοδιότητα του Συμβουλίου της Επικρατείας, διότι η Επιτροπή του
άρθρου 5 του ν. 1943/1991 δεν αποτελεί ανεξάρτητη διοικητική αρχή (βλ. Σ.τ.Ε.
3876 - 3881, 1297, 1037, 1032/2012)" (τ.ν.π. Nomos)
Σημείωση: Οι παράγραφοι 7 και 8 του άρθρου 5 του ν.1943/1991 καταργήθηκαν με το άρθρο 25 του ν.4210/2013, διάταξη ωστόσο που είναι αμφίβολης συνταγματικότητας.
Σχόλια