H διενέργεια δημοψηφίσματος προβλέπεται από το Σύνταγμα
(άρθρο 44) και το νόμο 4023/2011, ο οποίος εξειδικεύει τη διαδικασία για την εφαρμογή του άρθρου
44 παρ. 2 και 3 του Συντάγματος. Στο Σύνταγμα προβλέπονται δύο είδη
δημοψηφίσματος: α) Δημοψήφισμα για “κρίσιμο εθνικό θέμα“, όπου απαιτείται
πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου και απόφαση από 151 βουλευτές και β) Δημοψήφισμα για “ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν
σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά“, όπου απαιτείται πρόταση
120 βουλευτών και απόφαση 180 βουλευτών.
Σε αυτή την περίπτωση δημοψηφίσματος,
εάν το νομοσχέδιο υπερψηφιστεί, ακολουθείται η διαδικασία του άρθρου
42 παρ. 1 του Συντάγματος (έκδοση και δημοσίευση του νομοσχεδίου από
τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, εντός μηνός, με δυνατότητα αναπομπής του στη
Βουλή) .
Για την έννοια του “δημοσιονομικού νομοσχεδίου” υπάρχουν σχετικές
παρατηρήσεις στην Έκθεση
της Επιστημονικής Υπηρεσίας της Βουλής που έγιναν στα πλαίσια της ψήφισης
του νόμου 4023/2011: “Παρατηρείται, κατ’ αρχάς, ότι δηµοσιονοµικό δεν είναι κάθε
νοµοσχέδιο που συνεπάγεται δηµοσιονοµική επιβάρυνση, δεδοµένου ότι όλα σχεδόν
τα νοµοσχέδια έχουν τέτοιες επιπτώσεις. Ως δηµοσιονοµικά νοούνται, εν προκειµένω,
τα stricto sensu δηµοσιονοµικά νοµοσχέδια των άρθρων 78-80 του Συντάγµατος, που
συνθέτουν το έκτο κεφάλαιο του Γ΄ Τµήµατος του Συντάγµατος, καθώς και όσα έχουν
αποκλειστικώς ή προεχόντως δηµοσιονοµικό χαρακτήρα (βλ. Αντ. Παντελή, όπ. π.,
σελ. 423, Ευ. Βενιζέλο, όπ. π., σελ. 364, Αθ. Ράϊκο, όπ. π., σελ. 309).
Περαιτέρω, επισηµαίνεται η εγγενής αοριστία των εννοιών «κρίσιµο εθνικό θέµα»
και «ψηφισµένο νοµοσχέδιο που ρυθµίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτηµα», η οποία
καθιστά ευρεία τη διακριτική ευχέρεια της Βουλής. Σε κάθε περίπτωση, οι έννοιες
δύνανται να τέµνονται, καθώς το κρίσιµο εθνικό θέµα µπορεί να αποτελεί και
«σοβαρό κοινωνικό ζήτηµα» ή να ρυθµίζεται µε ψηφισµένο νοµοσχέδιο ή να
πρόκειται να ρυθµισθεί νοµοθετικώς (βλ., όµως, και περιοριστική ανάγνωση των
εννοιών σε Ευ. Βενιζέλο, όπ. π., σελ. 360). “
Σύμφωνα με το άρθρο 16 του νόμου 4023/2011: «1. Από τις
προτιμήσεις των ψηφοφόρων σε κάθε ερώτημα επικρατεί εκείνη, η οποία συγκεντρώνει
την απόλυτη πλειοψηφία των έγκυρων ψηφοδελτίων.
2. Στα έγκυρα ψηφοδέλτια δεν προσμετρώνται τα λευκά.
3. Το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για κρίσιμο εθνικό θέμα
είναι δεσμευτικό, όταν στην
ψηφοφορία λάβει μέρος τουλάχιστον το σαράντα τοις εκατό
(40%) όσων έχουν εγγραφεί στους εκλογικούς καταλόγους.
4. Το αποτέλεσμα δημοψηφίσματος για ψηφισμένο νομοσχέδιο που
ρυθμίζει σοβαρό κοινωνικό ζήτημα είναι δεσμευτικό, όταν στην ψηφοφορία λάβει
μέρος τουλάχιστον το πενήντα τοις εκατό (50%) όσων έχουν εγγραφεί στους
εκλογικούς καταλόγους».
Το άρθρο 44 του Συντάγματος (παρ.2 και 3) προβλέπει:
«2. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα
για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου
αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου.
Δημοψήφισμα
προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα
νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά,
εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα
από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Κανονισμός της
Βουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής. Δεν εισάγονται κατά την
ίδια περίοδο της Βουλής περισσότερες από δύο προτάσεις δημοψηφίσματος για
νομοσχέδιο.
Αν νομοσχέδιο
υπερψηφιστεί, η προθεσμία του άρθρου 42 παράγραφος 1 αρχίζει από τη διεξαγωγή
του δημοψηφίσματος.
3. Ο Πρόεδρος της
Δημοκρατίας σε εντελώς εξαιρετικές περιστάσεις μπορεί να απευθύνει προς το Λαό
διαγγέλματα, μετά από σύμφωνη γνώμη του Προέδρου της Κυβέρνησης. Τα διαγγέλματα
προσυπογράφονται από τον Πρωθυπουργό και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως».
Δείτε ολόκληρο το νόμο για το δημοψήφισμα 4023/2011 εδώ
Σχόλια