Τα κράτη-μέλη δεν υποχρεούνται να χορηγούν θεώρηση για ανθρωπιστικούς λόγους σε αιτούντες άσυλο (ΔΕΕ)

Απόφαση του ΔΕΕ στην υπόθεση C-638/16 Χ και Χ κατά Βελγικού Δημοσίου: Τα κράτη μέλη δεν υποχρεούνται, βάσει του δικαίου της Ένωσης, να χορηγούν θεώρηση για ανθρωπιστικούς λόγους

στα πρόσωπα που επιθυμούν να μεταβούν στο έδαφός τους προκειμένου να ζητήσουν άσυλο· ωστόσο, διατηρούν την ευχέρεια να χορηγήσουν τη θεώρηση βάσει του εθνικού τους δικαίου. Το δίκαιο της Ένωσης θεσπίζει μόνον τις διαδικασίες και τις προϋποθέσεις χορηγήσεως θεωρήσεων για διέλευση από ή σκοπούμενη παραμονή στο έδαφος των κρατών μελών, για διάρκεια που δεν υπερβαίνει τις 90 ημέρες.

Στις 12 Οκτωβρίου 2016 ζεύγος Σύρων με τα τρία ανήλικα τέκνα τους, μικρής ηλικίας, που ζούσαν στο Χαλέπι (Συρία) υπέβαλαν στην πρεσβεία του Βελγίου στη Βηρυτό (Λίβανος) αιτήσεις χορηγήσεως θεωρήσεων για ανθρωπιστικούς λόγους και την επομένη επέστρεψαν στη Συρία. Σκοπός των αιτήσεων ήταν να τους χορηγηθούν θεωρήσεις περιορισμένης εδαφικής ισχύος, βάσει του κώδικα θεωρήσεων της ΕΕ[1] , προκειμένου να μπορέσουν να εγκαταλείψουν την πολιορκημένη πόλη του Χαλεπίου για να υποβάλουν αίτηση ασύλου στο Βέλγιο. Ο ένας εξ αυτών δηλώνει, μεταξύ άλλων, ότι είχε απαχθεί από τρομοκρατική ομάδα, ξυλοκοπήθηκε, βασανίστηκε και τελικά απελευθερώθηκε έναντι λύτρων. Δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην επιδείνωση της καταστάσεως ασφαλείας στη Συρία γενικά και ειδικά στο Χαλέπι, καθώς και στο ότι λόγω του ότι είναι χριστιανοί ορθόδοξοι διατρέχουν τον κίνδυνο διώξεων για τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. 

Στις 18 Οκτωβρίου το Office des étrangers [Υπηρεσία Αλλοδαπών] (Βέλγιο) απέρριψε τις αιτήσεις αυτές. Έκρινε ότι η εν λόγω οικογένεια Σύρων, ζητώντας θεώρηση περιορισμένης εδαφικής ισχύος προκειμένου να υποβάλει αίτηση ασύλου στο Βέλγιο, είχε προδήλως την πρόθεση να παραμείνει στο Βέλγιο για διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών, κάτι που αντιβαίνει στον κώδικα θεωρήσεων της Ένωσης. Επίσης, το Γραφείο Αλλοδαπών υπογράμμισε ότι αν επιτρεπόταν η χορήγηση θεωρήσεως εισόδου στην οικογένεια αυτή προκειμένου να μπορέσει να υποβάλει αίτηση ασύλου στο Βέλγιο, τούτο θα ισοδυναμούσε με το να της επιτραπεί η υποβολή αιτήσεως ασύλου ενώπιον διπλωματικής αρχής. Η οικογένεια των Σύρων προσέβαλε την απορριπτική απόφαση ενώπιον του Conseil du contentieux des étrangers [Συμβούλιο επιλύσεως ενδίκων διαφορών αλλοδαπών] (Βέλγιο). Υποστηρίζει ότι ο Χάρτης των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) θεσπίζουν έναντι των κρατών μελών τη θετική υποχρέωση να διασφαλίζουν το δικαίωμα ασύλου. 

Η χορήγηση διεθνούς προστασίας θα αποτελούσε, κατά τη γνώμη τους, τον μοναδικό τρόπο να αποφευχθεί ο κίνδυνος παραβάσεως της απαγορεύσεως βασανιστηρίων και απάνθρωπων ή εξευτελιστικών ποινών ή μεταχείρισης (Άρθρο 3 ΕΣΔΑ και άρθρο 3 του Χάρτη). Υπό τις συνθήκες αυτές, το Conseil du contentieux des étrangers [Συμβούλιο επιλύσεως ενδίκων διαφορών αλλοδαπών] αποφάσισε, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, να απευθυνθεί στο Δικαστήριο. Παρατηρεί, μεταξύ άλλων, ότι ο κώδικας θεωρήσεων προβλέπει ότι η θεώρηση χορηγείται όταν το κράτος μέλος «θεωρεί» ότι τούτο επιβάλλεται για λόγους διεθνών υποχρεώσεων, και ζητεί να διευκρινιστεί ποια είναι η έκταση της διακριτικής ευχέρειας που καταλείπεται στα κράτη μέλη σε ένα τέτοιο πλαίσιο. 

Με την απόφαση του, το Δικαστήριο επισημαίνει, καταρχάς, ότι ο κώδικας θεωρήσεων εκδόθηκε βάσει διατάξεως της Συνθήκης ΕΚ (Άρθρο 62, σημείο 2, στοιχεία α΄ και β΄, περ. ii, της Συνθήκης ΕΚ (νυν άρθρο 77 ΣΛΕΕ), κατά την οποία το Συμβούλιο θεσπίζει μέτρα για τις θεωρήσεις, όταν υπάρχει πρόθεση διαμονής που δεν υπερβαίνει τους τρεις μήνες. Συνεπώς, ο κώδικας θεωρήσεων θεσπίζει τις διαδικασίες και τις προϋποθέσεις χορηγήσεως θεωρήσεων για διέλευση από το έδαφος των κρατών μελών ή πρόθεση παραμονής που δεν υπερβαίνει σε διάρκεια 90 ημέρες εντός οιασδήποτε περιόδου 180 ημερών. Η οικογένεια των Σύρων υπέβαλε αιτήσεις θεωρήσεων για ανθρωπιστικούς λόγους προκειμένου να ζητήσει άσυλο στο Βέλγιο και, συνεπώς, άδεια διαμονής η διάρκεια της οποίας δεν περιορίζεται στις 90 ημέρες. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν τυπικά οι αιτήσεις αυτές έχουν υποβληθεί βάσει του κώδικα θεωρήσεων, δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του. 

Το Δικαστήριο διευκρινίζει, επίσης, ότι μέχρι σήμερα ο νομοθέτης της Ένωσης δεν έχει εκδώσει καμία πράξη σχετικά με τη χορήγηση, εκ μέρους των κρατών μελών, θεωρήσεων ή αδειών διαμονής μακράς διάρκειας σε υπηκόους τρίτων χωρών για ανθρωπιστικούς λόγους. Συνεπώς, οι αιτήσεις της οικογένειας των Σύρων διέπονται αποκλειστικά και μόνον από το εθνικό δίκαιο. Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη κατάσταση δεν διέπεται από το δίκαιο της Ένωσης, δεν έχουν εφαρμογή οι διατάξεις του Χάρτη. 

Το Δικαστήριο διευκρινίζει, περαιτέρω, ότι αυτό που χαρακτηρίζει την κατάσταση της εν λόγω οικογένειας Σύρων δεν είναι η ύπαρξη αμφιβολιών σχετικά με την πρόθεσή της να εγκαταλείψει το έδαφος των κρατών μελών πριν από τη λήξη ισχύος της θεωρήσεως, αλλά η υποβολή αιτήσεως με αντικείμενο διαφορετικό από το αντικείμενο μιας θεωρήσεως βραχείας διαμονής. 

Κατά το Δικαστήριο, αν επιτρεπόταν οι υπήκοοι τρίτων χωρών να υποβάλλουν αιτήσεις χορηγήσεως θεωρήσεως με σκοπό να τους χορηγηθεί διεθνής προστασία σε κράτος μέλος της επιλογής τους, τούτο θα έθιγε τη γενική οικονομία του συστήματος που έχει θεσπίσει η Ένωση για τον καθορισμό του κράτους που είναι αρμόδιο να εξετάσει την αίτηση χορηγήσεως διεθνούς προστασίας[2]. 

Το Δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι αίτηση χορηγήσεως θεωρήσεως περιορισμένης εδαφικής ισχύος την οποία υποβάλλει υπήκοος τρίτης χώρας για ανθρωπιστικούς λόγους, βάσει του κώδικα θεωρήσεων, στην αντιπροσωπεία του κράτους μέλους προορισμού στο έδαφος τρίτης χώρας, προκειμένου να υποβάλει κατά την άφιξή του σε αυτό το κράτος μέλος αίτηση διεθνούς προστασίας και, συνεπώς, να παραμείνει στο εν λόγω κράτος μέλος για διάστημα μεγαλύτερο των 90 ημερών εντός περιόδου 180 ημερών, δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του κώδικα, αλλά, κατά το παρόν στάδιο εξέλιξης του δικαίου της Ένωσης, διέπεται αποκλειστικά και μόνον από το εθνικό δίκαιο. (curia.europa.eu). Δείτε την απόφαση εδώ

---

[1] Κανονισμός (ΕΚ) 810/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2009, για τη θέσπιση κοινοτικού κώδικα θεωρήσεων (ΕΕ 2009, L 243, σ. 1, και διορθωτικό ΕΕ 2013, L 154, σ. 10), όπως τροποποιήθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 610/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013 (EE 2013, L 182, σ. 1).

[2] Κανονισμός (ΕΕ) 604/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Ιουνίου 2013, για τη θέσπιση των κριτηρίων και μηχανισμών για τον προσδιορισμό του κράτους μέλους που είναι υπεύθυνο για την εξέταση αίτησης διεθνούς προστασίας που υποβάλλεται σε κράτος μέλος από υπήκοο τρίτης χώρας ή από απάτριδα (αναδιατύπωση) (ΕΕ 2013, L 180, σ. 31)