Ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας περιεχόμενη σε ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ εταιριών-Αγωγή αποζημίωσης- Ερμηνεία Κανονισμού (ΕΚ) 44/2001

Στο ζήτημα κατά πόσο είναι δυνατή η επίκληση της ρήτρας παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας περιεχόμενη σε ιδιωτικό συμφωνητικό μεταξύ δύο εταιριών σε υπόθεση αγωγής αποζημίωσης για αδικοπραξία κλήθηκε να απαντήσει το ΔΕΕ  (C‑436/16, απόφαση της 28ης Ιουνίου 2017) μετά από αίτηση του Αρείου Πάγου προδικαστικής απόφασης όσον αφορά την ερμηνεία του άρθρου 23, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις (ΕΕ 2001, L 12, σ. 1, / κανονισμός Βρυξέλλες I).

Η αίτηση αυτή υποβλήθηκε στο πλαίσιο ένδικης διαφοράς μεταξύ, αφενός, εκπροσώπων της Brave Bulk Transport ltd., εταιρίας ναύλωσης πλοίων, και, αφετέρου, της Malcon Navigation Co. ltd. με αντικείμενο αγωγή αποζημίωσης, η οποία ασκήθηκε από την τελευταία κατά της Brave Bulk Transport και των εκπροσώπων της ως ενεχόμενων εις ολόκληρον, και σε σχέση με την οποία αμφισβητείται η διεθνής δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων.

Ο Άρειος Πάγος ζητούσε ειδικότερα να διευκρινισθεί αν το άρθρο 23 του κανονισμού Βρυξέλλες Ι πρέπει να ερμηνευθεί υπό την έννοια ότι, σε περίπτωση που έχει περιληφθεί ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας σε ιδιωτικό συμφωνητικό που καταρτίσθηκε μεταξύ δύο εταιριών, οι εκπρόσωποι της μίας εξ αυτών μπορούν να επικαλεστούν τη ρήτρα προκειμένου να αμφισβητήσουν τη διεθνή δικαιοδοσία δικαστηρίου προς εκδίκαση αγωγής αποζημίωσης, με την οποία ζητήθηκε να αναγνωρισθεί η εις ολόκληρον ευθύνη τους για φερόμενη ως αδικοπρακτική συμπεριφορά κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Το ΔΕΕ με την απόφασή του, έκρινε ότι το άρθρο 23, παράγραφος 1, του κανονισμού (ΕΚ) 44/2001 του Συμβουλίου, της 22ας Δεκεμβρίου 2000, για τη διεθνή δικαιοδοσία, την αναγνώριση και την εκτέλεση αποφάσεων σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις, έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση που έχει περιληφθεί ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας σε ιδιωτικό συμφωνητικό που καταρτίσθηκε μεταξύ δύο εταιριών, οι εκπρόσωποι της μίας εξ αυτών δεν μπορούν να επικαλεστούν τη ρήτρα προκειμένου να αμφισβητήσουν τη διεθνή δικαιοδοσία δικαστηρίου προς εκδίκαση αγωγής αποζημίωσης, με την οποία ζητήθηκε να αναγνωρισθεί η εις ολόκληρον ευθύνη τους για φερόμενη ως αδικοπρακτική συμπεριφορά κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους.

Ειδικότερα αναφέρεται στην απόφαση ότι, «το Δικαστήριο έχει αποφανθεί ότι το επιληφθέν δικαστήριο οφείλει να εξετάσει, στην αρχή της δίκης, αν για τη ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας υπήρξε όντως συγκατάθεση των μερών, η οποία πρέπει να εκδηλώνεται κατά τρόπο σαφή και συγκεκριμένο, λαμβανομένου υπόψη ότι ο τύπος που απαιτείται από το άρθρο 23, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ι έχει ως λειτουργία να εξασφαλίσει ότι αποδεικνύεται πράγματι η συγκατάθεση αυτή (απόφαση της 7ης Ιουλίου 2016, Hőszig, C‑222/15, EU:C:2016:525).

Επομένως, ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας περιεχόμενη σε σύμβαση παράγει, κατ’ αρχήν, τα έννομα αποτελέσματά της μόνο στις σχέσεις μεταξύ των μερών που συμφώνησαν να συνάψουν τη σύμβαση αυτή (απόφαση της 21ης Μαΐου 2015, CDC Hydrogen Peroxide, C‑352/13, EU:C:2015:335).

Εν προκειμένω, η επίκληση της επίμαχης στην κύρια δίκη ρήτρας παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας δεν γίνεται από ένα εκ των μερών της συμφωνίας στην οποία περιλαμβάνεται η ρήτρα, αλλά από τρίτον.

Όμως οι εκπρόσωποι της Brave Bulk Transport ουδέποτε εκδήλωσαν τη βούλησή τους να καταρτίσουν συμφωνία παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας, ενώ ούτε η Malcon Navigation είχε συγκατατεθεί να δεσμευθεί με τα πρόσωπα αυτά μέσω τέτοιας συμφωνίας.

Εξάλλου, ούτε οι διάδικοι της κύριας δίκης ούτε το αιτούν δικαστήριο παραπέμπουν σε στοιχεία ή ενδείξεις βάσει των οποίων θα μπορούσε να γίνει δεκτό ότι οι εκπρόσωποι της Brave Bulk Transport και η Malcon Navigation κατάρτισαν, υπό μία από τις μορφές που προβλέπονται στο άρθρο 23, παράγραφος 1, στοιχεία βʹ και γʹ, του κανονισμού Βρυξέλλες Ι, συμφωνία η οποία να περιέχει ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας, όπως η επίμαχη στην κύρια δίκη.

Διαβάστε ακόμα: Τα δικαστήρια κράτους μέλους μπορούν να ελέγχουν τη νομιμότητα αιτημάτων άλλου κράτους μέλους για την παροχή φορολογικών πληροφοριών (ΔΕΕ)

Ως προς το άρθρο 6 του κανονισμού Βρυξέλλες Ι, σχετικά με τη διεθνή δικαιοδοσία σε περίπτωση παθητικής ομοδικίας, τονίζεται ότι οι διατάξεις του άρθρου 23 του κανονισμού Βρυξέλλες I, επειδή αποκλείουν τόσο τη διεθνή δικαιοδοσία που καθορίζεται από τη γενική αρχή της δωσιδικίας της κατοικίας του εναγομένου, η οποία διατυπώνεται στο άρθρο 2 του κανονισμού αυτού, όσο και τις ειδικές δωσιδικίες των άρθρων 5 έως 7 του ίδιου κανονισμού, πρέπει να ερμηνεύονται συσταλτικώς όσον αφορά τις προϋποθέσεις τους (απόφαση της 21ης Μαΐου 2015, El Majdoub, C‑322/14, EU:C:2015:334).

Πιο συγκεκριμένα, τα μέρη, συνάπτοντας συμφωνία παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας δυνάμει του άρθρου 23, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ι, έχουν τη δυνατότητα να παρεκκλίνουν όχι μόνον από τη γενική δωσιδικία του άρθρου 2 του κανονισμού, αλλά και από τις ειδικές δωσιδικίες των άρθρων 5 και 6. Ως εκ τούτου, το επιληφθέν δικαστήριο μπορεί, κατ’ αρχήν, να δεσμεύεται από ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας, η οποία εισάγει παρέκκλιση από τις δωσιδικίες των άρθρων 5 και 6 και έχει συμφωνηθεί από τα μέρη δυνάμει του άρθρου 23, παράγραφος 1 (βλ., υπ’ αυτή την έννοια, απόφαση της 21ης Μαΐου 2015, CDC Hydrogen Peroxide, C‑352/13, EU:C:2015:335, σκέψεις 59 και 61).

Τέλος, και για να δοθεί απάντηση στον προβληματισμό του αιτούντος δικαστηρίου περί ενδεχόμενου κινδύνου αντιφατικών αποφάσεων, είναι σημαντικό να υπενθυμιστεί ότι ο κανονισμός Βρυξέλλες Ι προβλέπει διάφορους μηχανισμούς προς αποφυγή τέτοιων καταστάσεων.

Πρόκειται, ειδικότερα, για τα άρθρα 27 και 28 του κανονισμού, τα οποία αφορούν περιπτώσεις εκκρεμοδικίας και συνάφειας, αντιστοίχως, και συμβάλλουν στην αποτροπή του ενδεχομένου έκδοσης αντιφατικών αποφάσεων, καθώς και για το άρθρο 34, σημεία 3 και 4, το οποίο καθιστά δυνατή την άρση των σχετικών συγκρούσεων.

Κατόπιν των ανωτέρω, στο προδικαστικό ερώτημα προσήκει η απάντηση ότι το άρθρο 23, παράγραφος 1, του κανονισμού Βρυξέλλες Ι έχει την έννοια ότι, σε περίπτωση που έχει περιληφθεί ρήτρα παρέκτασης διεθνούς δικαιοδοσίας σε ιδιωτικό συμφωνητικό που καταρτίσθηκε μεταξύ δύο εταιριών, οι εκπρόσωποι της μίας εξ αυτών δεν μπορούν να επικαλεστούν τη ρήτρα προκειμένου να αμφισβητήσουν τη διεθνή δικαιοδοσία δικαστηρίου προς εκδίκαση αγωγής αποζημίωσης, με την οποία ζητήθηκε να αναγνωρισθεί η εις ολόκληρον ευθύνη τους για φερόμενη ως αδικοπρακτική συμπεριφορά κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους».

Δείτε την απόφαση εδώ