Προσωρινή ανάθεση της επιμέλειας του ανήλικου τέκνου στον πατέρα μετά τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης

Γράφει η Άννα Παυλίδου, ασκούμενη δικηγόρος

Σχολιασμός της δικαστικής απόφασης του ΜΠρΧαλκίδας 662/2017 (διαδικασία ασφαλιστικών μέτρων)

Στη συγκεκριμένη δικαστική υπόθεση η οποία εκδικάσθηκε με την διαδικασία των ασφαλιστικών μέτρων (άρθρα 686 επ νέος ΚΠολΔ, όπως τροποποιήθηκε με το Ν. 4335/2015) τέθηκε μεταξύ άλλων το σημαντικό ζήτημα της προσωρινής ανάθεσης της επιμέλειας του ανηλίκου τέκνου στον πατέρα του ενόψει της διακοπής της έγγαμης συμβίωσης μεταξύ των συζύγων, το οποίο αναλύεται στο παρόν άρθρο.

 Καταρχάς, σύμφωνα με το άρθρο 1511 ΑΚ όλες οι αποφάσεις των γονέων που αφορούν την άσκηση της γονικής μέριμνας στηρίζονται στην παιδοκεντρική αρχή του οικογενειακού δικαίου, καθώς πρέπει να αποβλέπουν στο συμφέρον του τέκνου. Ακόμη, σύμφωνα με το άρθρο 1518 εδ.α΄ ΑΚ η επιμέλεια του προσώπου του τέκνου περιλαμβάνει ιδίως «την ανατροφή, την επίβλεψη, τη μόρφωση και την εκπαίδευσή του, καθώς και τον προσδιορισμό του τόπου της διαμονής του».

Ειδικότερα, σύμφωνα με την θεωρία, [Έφη Κουνουγιέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, Επιτομή, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, έτος 2011, σελ. 451] «η επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου συνιστά την σπουδαιότερη από τις τρεις λειτουργίες της γονικής μέριμνας (ή το σπουδαιότερο από τα επιμέρους δικαιώματα και καθήκοντά της) καθώς στοχεύει στην ανάπτυξή του ως προσωπικότητας στον ιδεωδέστερο βαθμό προς όφελος και του ίδιου αλλά της κοινωνίας της οποίας θα αποτελέσει μέρος».[..]

Με άλλα λόγια στην έννοια της επιμέλειας «περιλαμβάνεται κάθε φροντίδα ή μέτρο σχετικό με την πνευματική, την ψυχική αλλά και τη σωματική, ασφαλώς, ανάπτυξη του ανηλίκου. Εδώ υπάγονται επομένως και η μέριμνα για την τροφή, το ντύσιμο, την υγεία του παιδιού, η ονοματοδοσία και η θρησκευτική του διαπαιδαγώγηση, η λήψη σωφρονιστικών μέτρων, ο προσδιορισμός του τόπου διαμονής του (δηλαδή του σπιτιού όπου θεωρείται σκοπιμότερο να μένει το παιδί)». [Έφη Κουνουγιέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, Επιτομή, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, έτος 2011, σελ. 451]

Σε συνάρτηση με τα ανωτέρω, [Έφη Κουνουγιέρη-Μανωλεδάκη, Οικογενειακό Δίκαιο, Επιτομή, Εκδόσεις Σάκκουλα, Αθήνα-Θεσσαλονίκη, έτος 2011, σελ. 453-454]  σχετικά με τον τρόπο άσκησης της επιμέλειας «ως επιμέρους περιεχομένου της γονικής μέριμνας» ορίζεται ότι αυτή  κατά κανόνα «ασκείται και από τους δύο γονείς από κοινού, εκτός αν υπάρχει περίπτωση επιτρεπτής ή αναγκαστικής άσκησής της από τον έναν μόνο γονέα.[.] Ο κανόνας της από κοινού άσκησης της επιμέλειας είναι φυσικά αναγκαστικού δικαίου. Τούτο σημαίνει ότι δεν είναι έγκυρη η συμφωνία των γονέων να αναλάβει λ.χ. ο ένας μόνο από αυτούς την επιμέλεια του παιδιού και ο άλλος να παραιτηθεί από αυτήν ολοκληρωτικά. Είναι όμως έγκυρη η συμφωνία για ανάθεση στον ένα γονέα μεμονωμένων μόνο πράξεων επιμέλειας και το ίδιο ισχύει και προκειμένου για την ανάθεση μεμονωμένων πράξεων σε τρίτους (για παράδειγμα σε κάποιο σεβάσμιο θείο)».[..]

Στην υπό κρίση περίπτωση, το παντρεμένο ζευγάρι αποφάσισε την διακοπή της έγγαμης συμβίωσής του και ως εκ τούτου, επήλθε η ανατροπή των τότε υπαρχουσών συνθηκών της ζωής του, καθώς η μητέρα μετέβη σε διαφορετική χωριστή εγκατάσταση. Τότε λοιπόν, τέθηκε και το ζήτημα της διαμονής του ανήλικου τέκνου. Το δικαστήριο ήτανε αρμόδιο να ρυθμίσει το ζήτημα της επιμέλειας, στάθμισε τα συγκρουόμενα συμφέροντα ,εξειδίκευσε την αόριστη νομική έννοια του συμφέροντος του τέκνου, σεβόμενο την ισότητα μεταξύ τους και την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, αλλά και την ηλικία του τέκνου και αποφάσισε να παραχωρήσει προσωρινά την επιμέλεια του τέκνου στον πατέρα του. Αξίζει μάλιστα να σημειωθεί ότι η απόφαση αυτή λήφθηκε στη συγκεκριμένη περίπτωση ανεξάρτητα από την υπαιτιότητα των γονέων ως προς τη διακοπή της έγγαμης συμβίωσης.

Πιο συγκεκριμένα, το δικαστήριο έκρινε ότι σύμφωνα με τις νεότερες ιατρικές παιδαγωγικές και ψυχολογικές έρευνες μόνο για τη νηπιακή ηλικία αναγνωρίζεται μια σαφής υπεροχή στον ρόλο της μητέρας για βιολογικούς και κοινωνικούς λόγους, ενώ όταν το τέκνο βρίσκεται σε μεγαλύτερη ηλικία από τη νηπιακή, αναγνωρίζεται ο ζωτικής σημασίας ρόλος του πατέρα στην εν γένει δημιουργία των διαπροσωπικών σχέσεων του τέκνου. Επομένως, στην υπό κρίση δικαστική περίπτωση, το δικαστήριο είχε ένα ευρύ περιθώριο να καταλήξει στη καλύτερη δυνατή και πιο συμφέρουσα λύση για το τέκνο, λαμβάνοντας υπόψη όλες τις απαραίτητες παραμέτρους. (βλ. την καταλληλότητα του ή των γονέων για την ανάληψη της ευθύνης της ορθής διαπαιδαγώγησης του τέκνου και της επίδειξης από μέρους τους της δέουσας φροντίδας για την περίθαλψή του, τους δεσμούς που έχει συνάψει ως τότε το τέκνο με τους γονείς και τους αδελφούς του- όταν υπάρχουν-, την προσωπικότητα και την παιδαγωγική καταλληλότητα του κάθε γονέα, το περιβάλλον, τις συνθήκες κατοικίας, το επάγγελμα και την οικονομική τους κατάσταση)

Με βάση το σκεπτικό της δικαστικής απόφασης, συνέτρεχε επείγουσα περίπτωση να παραχωρηθεί προσωρινά η επιμέλεια του τέκνου στον πατέρα, καθώς εκείνος έδειχνε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για εκείνο, τρέφοντας αισθήματα αγάπης και στοργής προς αυτό, προσπαθώντας να καλύψει πλήρως τις ανάγκες αυτού σε καθημερινή βάση και έχοντας συγχρόνως και την βοήθεια των γονέων του, οι οποίοι διέμεναν σε διαμέρισμα της ίδιας οικοδομής. Η μητέρα του τέκνου, πέρα από το γεγονός ότι ,όταν ακόμη διέμενε στη συζυγική κατοικία, απουσίαζε για μεγάλα χρονικά διαστήματα κατά τη διάρκεια της ημέρας από αυτή, μετά την διακοπή της έγγαμης συμβίωσης μετεγκαταστάθηκε σε άλλη πόλη όπου εκεί προσπάθησε να ξαναδημιουργήσει τη ζωή της.

Έτσι, λοιπόν κρίθηκε ότι εκείνη θα στερείτο της απαραίτητης αρωγής από οικεία της πρόσωπα. Δεν αμφισβητήθηκε όμως η αγάπη και το ενδιαφέρον της προς το τέκνο της, αλλά το δικαστήριο λειτούργησε με γνώμονα τη μη διατάραξη του τρόπου ζωής που ήδη ακολουθούσε το τέκνο, την διατήρηση της ψυχική του ηρεμίας και την μη απομάκρυνση του από πρόσωπα με τα οποία είχε αναπτυχθεί  στενότατος συναισθηματικός σύνδεσμος, όπως ήτανε οι παππούδες του από την πατρική γραμμή. Έτσι λοιπόν, κρίθηκε ως καταλληλότερη λύση η ανάθεση του λειτουργικού αυτού καθήκοντος στον πατέρα του παιδιού.

Εν κατακλείδι, συνάγεται από τα ανωτέρω ότι στη σύγχρονη εποχή όπου οι κοινωνικές συνθήκες ζωής μεταβάλλονται, πρέπει να λαμβάνονται υπόψη και να συνεκτιμώνται όλοι οι παράγοντες προκειμένου να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ως προς το ζήτημα της ανάθεσης της επιμέλειας του τέκνου. Αυτό που προέχει είναι η σωστή διαπαιδαγώγηση και η ανατροφή των παιδιών μέσα σε ένα κλίμα υγιές και λειτουργικό γι’ αυτά, χωρίς να αισθάνονται παραμελημένα και απροστάτευτα. Τότε κι αυτά με την σειρά τους, θα επιδιώξουν μελλοντικά να διαμορφώσουν σταθερές σχέσεις και να δημιουργήσουν υγιείς οικογένειες.