Τεχνητή Γονιμοποίηση: Σιωπηρή συγκατάθεση του συζύγου ως λόγος αποκλεισμού της προσβολής της πατρότητας, παρά την έλλειψη έγγραφης συναίνεσης

Άρειος Πάγος, αρ. απόφασης 1233/2017 (πολ.): Τεχνητή Γονιμοποίηση- Αγωγή Προσβολής Πατρότητας: Η συγκατάθεση του άρθρου 1471 § 2 περ. 2 ΑΚ, που συνιστά λόγο αποκλεισμού προσβολής της πατρότητας, μπορεί να δοθεί γραπτά ή προφορικά, ακόμη και σιωπηρά, συναγόμενη από τις περιστάσεις, όπως στην περίπτωση κατά την οποία ο σύζυγος, παρά την έλλειψη έγγραφης συναίνεσης για τη τεχνητή γονιμοποίηση, εμφανίζεται και μετέχει μαζί με τη σύζυγό του σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της τεχνητής γονιμοποίησης.

“Κατά το άρθρο 1455 § 1 εδ. α' του ΑΚ η ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή (τεχνητή γονιμοποίηση) επιτρέπεται μόνο για να αντιμετωπίζεται η αδυναμία απόκτησης τέκνων με φυσικό τρόπο ή για να αποφεύγεται η μετάδοση στο τέκνο σοβαρής ασθένειας, κατά δε το άρθρο 1456 § 1 εδ. α' του ίδιου Κώδικα κάθε ιατρική πράξη που αποβλέπει στην υποβοήθηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής, σύμφωνα με τους όρους του προηγούμενου άρθρου, διενεργείται με την έγγραφη συναίνεση των προσώπων που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο.

Τέλος, κατά το άρθρο 1471 § 2 περ. 2 του ΑΚ την πατρότητα αποκλείεται να προσβάλει οποιοσδήποτε από τους δικαιούχους, που αναφέρονται στο άρθρο 1469 (μεταξύ των οποίων και ο σύζυγος της μητέρας), αν ο σύζυγος συγκατατέθηκε στην υποβολή της συζύγου του σε τεχνητή γονιμοποίηση.

Από τις διατάξεις αυτές προκύπτει ότι η μεν έγγραφη συναίνεση του άρθρου 1456 § 1 καθιστά επιτρεπτή την άσκηση του δικαιώματος τεκνοποιΐας με τεχνητή γονιμοποίηση και καλύπτει, μέσω της διάταξης του άρθρου 1471 § 2 περ. 2 και την πατρότητα, η δε συγκατάθεση του δεύτερου αυτού άρθρου θεμελιώνει το απρόσβλητο της πατρότητας, άσχετα από τη νομιμότητα της ιατρικής πράξης.

Η συγκατάθεση επομένως αυτή, ως λόγος αποκλεισμού προσβολής της πατρότητας, είναι διαφορετική από τη συναίνεση, που απαιτείται ως όρος του επιτρεπτού της τεχνητής γονιμοποίησης. Ο νόμος δεν απαιτεί τύπο για την συγκατάθεση του άρθρου 1471 § 2 περ. 2 ΑΚ και επομένως μπορεί να δοθεί γραπτά ή προφορικά, ακόμη και σιωπηρά, συναγόμενη από τις περιστάσεις, όπως π.χ. στην περίπτωση κατά την οποία ο σύζυγος, παρά την έλλειψη έγγραφης συναίνεσης για τη τεχνητή γονιμοποίηση, εμφανίζεται και μετέχει μαζί με τη σύζυγό του σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της τεχνητής γονιμοποίησης (ΑΠ 823/2013). ...

Εν προκειμένω, όπως προκύπτει από την προσβαλλόμενη απόφαση, το Εφετείο που την εξέδωσε δέχθηκε ότι ο αναιρεσείων-ενάγων δεν έχει το δικαίωμα προσβολής της πατρότητας του -εκπροσωπούμενου από το δεύτερο αναιρεσίβλητο- ανήλικου τέκνου, που απέκτησε η πρώτη αναιρεσίβλητη - πρώην σύζυγός του με ετερόλογη τεχνητή γονιμοποίηση η οποία έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια του γάμου τους με σπέρμα άλλου (το οποίο ο ενάγων παρέδωσε για κρυοσυντήρηση εμφανίζοντάς το ως δήθεν δικό του σπέρμα), για το λόγο ότι, κατά την ανέλεγκτη κρίση του Εφετείου, ο αναιρεσείων είχε συγκατατεθεί "ρητά στην τεχνητή αυτή γονιμοποίηση της συζύγου του - μητέρας του τέκνου και συμμετείχε ενεργά, καθ' όλη τη διάρκειά της, στη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης, ήτοι στην παράδοση του γενετικού υλικού μέχρι τη σύλληψη και την κυοφορία του τέκνου, την οποία (τεχνητή γονιμοποίηση) είχε αποφασίσει από κοινού με την εφεσίβλητη - τότε σύζυγό του".

Με βάση δε τις παραδοχές αυτές το Εφετείο επικυρώνοντας την πρωτόδικη απόφαση, που είχε δεχθεί τα ίδια, απέρριψε ως ουσιαστικά αβάσιμη την ένδικη αγωγή του αναιρεσείοντος, με την οποία ο τελευταίος ζητούσε να αναγνωρισθεί ότι δεν υπήρχε σχέση γονέα και τέκνου μεταξύ του ιδίου και του γεννηθέντος από την πρώτη αναιρεσίβλητη ως άνω τέκνου (προσβολή της πατρότητας), επειδή, κατά τους ισχυρισμούς του, κατά το κρίσιμο διάστημα της συλλήψεως ήταν προφανώς αδύνατο να συλλάβει η σύζυγός του απ' αυτόν γιατί δεν είχαν καθόλου ερωτικές σχέσεις ήδη από τον Ιούλιο 2005.

Από τις άνω παραδοχές του Εφετείου προκύπτουν επαρκώς και χωρίς αντίφαση όλα τα στοιχεία που είναι, σύμφωνα με όσα εκτίθενται στην προηγούμενη σκέψη, αναγκαία για την στοιχειοθέτηση του κατ' ένσταση προβληθέντος από τους εναγομένους λόγου αποκλεισμού προσβολής της πατρότητας, αφού προσδιορίζεται σαφώς ο τρόπος με τον οποίο δηλώθηκε από τον ενάγοντα η κατά το άρθρο 1471 § 2 περ. 2 ΑΚ συγκατάθεση στην υποβολή της συζύγου του σε τεχνητή γονιμοποίηση.

Και ναι μεν το Εφετείο αναφέρει στις παραδοχές του ότι α) η απόψυξη του σπέρματος έγινε την 23.1.2006, β) η εμβρυομεταφορά την 26.1.2006 και γ) η γέννηση την 29.9.2006, καθώς και ότι η διάρκεια της κυήσεως ήταν 38 εβδομάδες και 2 ημέρες, πλην όμως και υπό την εκδοχή ότι πράγματι ο προσδιοριζόμενος από το Εφετείο χρόνος κυήσεως δεν αντιστοιχεί στο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την απόψυξη του σπέρματος και την εμβρυομεταφορά μέχρι τη γέννηση, η αναντιστοιχία αυτή δεν συνιστά αντιφατική παραδοχή κατά την έννοια του άρθρου 559 αριθ. 19 ΚΠολΔ, αφού πρόκειται για πλεοναστική παραδοχή, δηλαδή για ζήτημα που δεν ασκεί ουσιώδη επίδραση στη δίκη, δεδομένου ότι για την στοιχειοθέτηση του κατ' ένσταση προβληθέντος από τους εναγομένους λόγου αποκλεισμού προσβολής της πατρότητας αρκούσε η αναφορά του τόπου, του χρόνου και τρόπου με τον οποίο δηλώθηκε από τον ενάγοντα η κατά το άρθρο 1471 § 2 περ. 2 ΑΚ συγκατάθεσή του στην υποβολή της συζύγου του σε τεχνητή γονιμοποίηση, χωρίς να ήταν αναγκαίο το δικαστήριο να προβεί επί πλέον και στον προσδιορισμό του συνολικού χρόνου της κυήσεως. Επομένως αλυσιτελώς ο αναιρεσείων προβάλλει την ανωτέρω αντίφαση και γι' αυτό ο σχετικός πρώτος λόγος αναίρεσης πρέπει να απορριφθεί ως αβάσιμος.

Ο κατά το άρθρο 559 αριθ. 10 ΚΠολΔ λόγος αναίρεσης, μετά την κατάργηση με το άρθρο 17 παρ. 2 του ν. 2915/2001 της δεύτερης περίπτωσης, που προέβλεπε τη δυνατότητα αναίρεσης, αν το δικαστήριο δέχθηκε πράγματα που έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης ως αληθινά "χωρίς να διατάξει περί αυτών απόδειξη", όπως και μετά την κατάργηση της διατάξεως του άρθρου 341 ΚΠολΔ για τη δυνατότητα έκδοσης προδικαστικής αποφάσεως και την εφαρμογή του άρθρου 270 ΚΠολΔ σε όλες τις υποθέσεις, με το άρθρο 14 παρ. 1 του ίδιου νόμου, έχει περιορισμένη πλέον εφαρμογή στην περίπτωση που "το δικαστήριο δέχθηκε πράγματα που έχουν ουσιώδη επίδραση στην έκβαση της δίκης ως αληθινά χωρίς απόδειξη", δηλαδή όταν το δικαστήριο δεν εκθέτει από ποια αποδεικτικά μέσα έχει αντλήσει την απόδειξη ή δεν έχει προσαχθεί καμιά απόδειξη (ΑΠ 273/2011).

Στην προκειμένη περίπτωση, όπως από την προσβαλλόμενη απόφαση προκύπτει, το Εφετείο σχημάτισε την κρίση του και κατέληξε στο αποδεικτικό του πόρισμα, αφού έλαβε υπόψη τις ένορκες καταθέσεις των μαρτύρων των διαδίκων, τις αναφερόμενες ένορκες βεβαιώσεις και όλα τα επικαλούμενα και νομίμως προσκομιζόμενα από τους διαδίκους έγγραφα. Επομένως η προσβαλλόμενη απόφαση δεν δέχθηκε χωρίς απόδειξη ως αληθινό το συνολικό ισχυρισμό (ένσταση) των αναιρεσιβλήτων-εναγομένων ότι ο αναιρεσείων είχε συγκατατεθεί ρητά στην τεχνητή αυτή γονιμοποίηση της συζύγου του - μητέρας του τέκνου και συμμετείχε ενεργά, καθ' όλη τη διάρκειά της, στη διαδικασία της τεχνητής γονιμοποίησης, ήτοι στην παράδοση του γενετικού υλικού μέχρι τη σύλληψη και την κυοφορία του τέκνου, την οποία (τεχνητή γονιμοποίηση) είχε αποφασίσει από κοινού με την εφεσίβλητη - τότε σύζυγό του.

Στο συνολικό αυτό ισχυρισμό περιλαμβανόταν ως μέρος και το ότι ο αναιρεσείων είχε συμφωνήσει α) για την απόψυξη του σπέρματος που παρέδωσε για κρυοσυντήρηση καθώς και β) για τη χρησιμοποίησή του στην εξωσωματική γονιμοποίηση της συζύγου του. Όπως δε αναλύθηκε στην προηγούμενη σκέψη, η συγκατάθεση του άρθρου 1471 § 2 περ. 2 ΑΚ, που συνιστά λόγο αποκλεισμού προσβολής της πατρότητας, μπορεί να δοθεί γραπτά ή προφορικά, ακόμη και σιωπηρά, συναγόμενη από τις περιστάσεις, όπως στην περίπτωση κατά την οποία ο σύζυγος, παρά την έλλειψη έγγραφης συναίνεσης για τη τεχνητή γονιμοποίηση, εμφανίζεται και μετέχει μαζί με τη σύζυγό του σε όλα τα στάδια της διαδικασίας της τεχνητής γονιμοποίησης.

Επομένως, για την προαναφερόμενη συναίνεση του αναιρεσείοντος αναφορικά με την απόψυξη και χρησιμοποίηση του σπέρματος για την τεχνητή γονιμοποίηση της συζύγου του δεν απαιτούνταν ο έγγραφος τύπος και γι' αυτό αβάσιμα ο αναιρεσείων υποστηρίζει ότι η απόδειξή της έπρεπε να γίνει δι' εγγράφου αποδεικτικού μέσου. Ενόψει αυτών ο δεύτερος λόγος αναίρεσης από τον αριθμό 10 του άρθρου 559 ΚΠολΔ, με τον οποίο ο αναιρεσείων προσάπτει στην προσβαλλόμενη απόφαση την αιτίαση ότι δέχθηκε χωρίς απόδειξη τα ανωτέρω πράγματα, είναι ουσιαστικά αβάσιμος και απορριπτέος”. (areiospagos.gr)