Έγκυρη η παραίτηση συζύγου από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα στο πλαίσιο συμφωνίας συναινετικού διαζυγίου
ΑΠ 6/2019 (ΟΛ): Δεν αποκλείεται, από τη διάταξη του άρθρου 1400 ΑΚ, το ζήτημα
των αποκτημάτων να γίνει αντικείμενο ενός γενικότερου διακανονισμού των
περιουσιακών σχέσεων των συζύγων, στις διαπραγματεύσεις αυτών για να καταλήξουν
στην κατά το άρθρο 1441 ΑΚ συμφωνία συναινετικού διαζυγίου, οπότε, κατ'
εξαίρεση, η συμφωνία αυτή είναι ισχυρή, με τον όρο ότι η τελευταία (συμφωνία
των συζύγων για τα αποκτήματα) τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της, εξ αυτού
αποκλειστικά του λόγου διαζυγίου, λύσης του γάμου.
«Με την 514/2018 απόφαση του Α2 Πολιτικού Τμήματος του
Αρείου Πάγου παραπέμφθηκε, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 563 παρ. 2 εδ.
β' ΚΠολΔ και 23 παρ. 2 εδ. γ' και δ' του Οργανισμού των Δικαστηρίων (ν.
1756/1988), στην Πλήρη Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, το ζήτημα γενικότερου
ενδιαφέροντος ως προς τη φύση και το κύρος της συμβατικής παραίτησης από την
αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα, που γίνεται από τον δικαιούχο σύζυγο στο
πλαίσιο της γενικότερης ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεών του με τον υπόχρεο
σύζυγο, πριν όμως από τη γέννηση της αξίωσης, δηλαδή πριν λυθεί ή ακυρωθεί
αμετακλήτως ο γάμος ή πριν συμπληρωθεί τριετία στη διάσταση, ενόψει κοινής
συμφωνίας αυτών για τη λύση του γάμου τους με συναινετικό διαζύγιο και υπό την
προϋπόθεση ότι ο γάμος θα λυθεί πράγματι με συναινετικό διαζύγιο…
Κατά τη διάταξη του άρθρου 454 ΑΚ, όταν ο δανειστής
συμφωνήσει με τον οφειλέτη την άφεση του χρέους ή με σύμβαση μαζί του
αναγνωρίσει ότι δεν υπάρχει χρέος, επέρχεται απόσβεση της ενοχής. Εκ των
ανωτέρω παρέπεται ότι η σύμβαση της άφεσης χρέους, που αφορά παραίτηση από
ενοχικό και μόνο δικαίωμα, ήτοι από απαίτηση, προϋποθέτει υπάρξαν ή υπαρκτό,
κατά τον χρόνο της σύναψής της, χρέος και όχι μελλοντικό, αόριστο ή εντελώς
άγνωστο. Αν η σύμβαση αφορά χρέος που έχει αποσβεσθεί ή δεν έχει συσταθεί ποτέ,
τότε πρόκειται για δικαιοπραξία βεβαιωτική της απόσβεσης ή για αρνητική
αναγνωριστική σύμβαση αντίστοιχα, ενώ αν αφορά απαίτηση υπό αίρεση ή ακόμη μη
γεννηθείσα, αλλά μέλλουσα, τότε πρόκειται για συμφωνία εκ των προτέρων
προσδιοριστική της έκτασης της ενοχής.
Περαιτέρω, η κατά το άρθρο 1400 ΑΚ αξίωση του συζύγου για
συμμετοχή στα αποκτήματα του άλλου είναι ενοχική και προσωποπαγής, γεννάται δε
από τη στιγμή που θα λυθεί ή θα ακυρωθεί αμετακλήτως ο γάμος ή που θα
συμπληρωθεί τριετία στη διάσταση των συζύγων, ενώ, όπως συνάγεται από το
συνδυασμό των διατάξεων του ανωτέρω άρθρου και των άρθρων 3, 174, 178, 871 και
1441 ΑΚ, ναι μεν η διάταξη του άρθρου 1400 ΑΚ έχει τον χαρακτήρα κανόνα
αναγκαστικού δικαίου, και συνεπώς παραίτηση του δικαιούχου ή σύναψη αντιθέτων
συμφωνιών εκ των προτέρων, πριν δηλαδή γεννηθεί η σχετική αξίωση απαγορεύεται
και είναι άκυρη, δεν αποκλείεται, όμως, από τη διάταξη αυτή, όπως το ζήτημα των
αποκτημάτων γίνει αντικείμενο ενός γενικότερου διακανονισμού των περιουσιακών
σχέσεων των συζύγων, στις διαπραγματεύσεις αυτών για να καταλήξουν στην κατά το
άρθρο 1441 ΑΚ συμφωνία συναινετικού διαζυγίου, οπότε, κατ' εξαίρεση, η συμφωνία
αυτή είναι ισχυρή, με τον όρο ότι η τελευταία (συμφωνία των συζύγων για τα
αποκτήματα) τελεί υπό την αναβλητική αίρεση της, εξ αυτού αποκλειστικά του
λόγου διαζυγίου, λύσης του γάμου.
Πράγματι, αφού μόνη η κοινή συναίνεση σε διαζύγιο συνιστά αυτοτελή
και δεσμευτικό για τον δικαστή λόγο διαζυγίου, πολύ περισσότερο θα είναι ισχυρή
και η υπό αίρεση ρύθμιση στο στάδιο αυτό της ενοχικής αξίωσης για τα
αποκτήματα, ακόμη και δια παραιτήσεως, εκτός αν στη συγκεκριμένη περίπτωση
συντρέχουν οι γενικοί όροι ακυρότητας της δήλωσης βουλήσεως, σύμφωνα με τις
διατάξεις των άρθρων 178 και 179 ΑΚ. Η ρυθμιστική αυτή για τα αποκτήματα
συμφωνία, εφόσον δεν πληρωθεί η αναβλητική αίρεση, υπό την οποία τελεί, δηλαδή
της λύσης του γάμου με συναινετικό διαζύγιο, δεν επιφέρει αποτελέσματα και δεν
μπορεί ως εκ τούτου, να θεμελιώσει ανατρεπτική ένσταση υπέρ του άλλου
(υποχρέου) συζύγου.
Η, ως άνω, παραίτηση έχει νομικό έρεισμα στις
προαναφερόμενες διατάξεις και όχι σ' αυτήν του άρθρου 454 ΑΚ, εφόσον, κατά τα
προεκτιθέμενα, η σχετική απαίτηση ανάγεται στο μέλλον και δεν έχει γεννηθεί
κατά τον χρόνο που εκείνη (παραίτηση) λαμβάνει χώρα. Αντίθετο επιχείρημα δεν
δύναται να αντληθεί από τη διάταξη του άρθρου 5 παρ. 2 του ν. 4356/2015, η
οποία για τους συνάπτοντες σύμφωνο συμβίωσης ορίζει ότι " τα μέρη δεν
μπορούν να παραιτηθούν από την αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα πριν από τη
γέννησή τους", διότι αν ο νομοθέτης ήθελε να ισχύει η απαγόρευση αυτή και
στην περίπτωση του άρθρου 1400 ΑΚ θα το όριζε σ' αυτό ρητά…
Με τις παραδοχές αυτές το Εφετείο, σύμφωνα με όσα εκτίθενται
στη μείζονα σκέψη, ορθώς μεν κατ' αποτέλεσμα αποφάνθηκε και σε ορθό διατακτικό
οδηγήθηκε, δεχόμενο ως κατ' ουσίαν βάσιμη την προβληθείσα από τον αναιρεσίβλητο
ένσταση παραίτησης από την ένδικη αξίωση της συμμετοχής της αναιρεσείουσας στην
επελθούσα κατά τη διάρκεια του γάμου επαύξηση της περιουσίας του, κρίνοντας
ακολούθως την αγωγή της απορριπτέα, ως κατ' ουσίαν αβάσιμη, η αιτιολογία όμως
με την οποία έγινε δεκτή η ένσταση είναι εσφαλμένη. Τούτο, διότι αυτή δεν στηριζόταν
στη διάταξη του άρθρου 454 ΑΚ, όπως το δευτεροβάθμιο Δικαστήριο μνημονεύει,
αλλά στις προσήκουσες διατάξεις των άρθρων 871, 1400 και 1441 ΑΚ. Ως εκ τούτου,
ο από τον αριθμό 1 του άρθρου 559 ΚΠολΔ δεύτερος λόγος αναίρεσης, με τον οποίο
προβάλλεται η αιτίαση ότι το Εφετείο εσφαλμένα εφάρμοσε την ουσιαστικού δικαίου
διάταξη του άρθρου 454 ΑΚ, πρέπει ν' απορριφθεί, κατ' εφαρμογή της διάταξης του
άρθρου 578 ΚΠολΔ». (areiospagos.gr)
Σχόλια