Υπόθεση Micula: Αποτελεί ή όχι κρατική ενίσχυση η αποζημίωση που υποχρεούνται να καταβάλλουν οι εθνικές αρχές μετά από καταδικαστική απόφαση διαιτητικού δικαστηρίου;

Γράφει η Χριστίνα Πουρσανίδου, Δικηγόρος

Στις 18 Ιουνίου 2019, το Γενικό Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΓΔΕΕ) εξέδωσε απόφαση επί της γνωστής υπόθεσης Micula (T‑624/15,  T‑694/15 και T‑704/15),  καταλήγοντας ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει εξουσία να εξετάζει το καθεστώς κρατικών ενισχύσεων που επικρατεί σε κράτη μέλη, όπως προβλέπει το 108 ΣΛΕΕ, για το χρονικό διάστημα που προηγείται της  προσχώρησης του κράτους στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ).

Τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης αφορούν δύο Σουηδούς αδελφούς, οι οποίοι εγκαθίδρυσαν επιχειρηματικές δραστηριότητες στη Ρουμανία, με βάση τη  Διεθνή Επενδυτική Συμφωνία Ρουμανίας-Σουηδίας που συνήφθη στις 29 Μαΐου 2002 για την Προώθηση και την Αμοιβαία Προστασία των Επενδύσεων και τα κίνητρα που τους παρασχέθηκαν με αυτή. Στο μεσοδιάστημα, η Ρουμανία προσχώρησε στην ΕΕ και συνακόλουθα  ανακάλεσε τα σχετικά κίνητρα, με αποτέλεσμα ο όμιλος εταιρειών των αδελφών Micula να προσφύγει ενώπιον του Διεθνούς Κέντρου για την Επίλυση Επενδυτικών Διαφορών (ICSID), το οποίο χορήγησε αποζημίωση υπέρ των εναγόντων.

Στο πλαίσιο της διαιτητικής απόφασης και της εκτέλεσης  της στα εθνικά δικαστήρια της Ρουμανίας, η  Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρώντας ότι η καταβολή της αποζημίωσης που επιδίκασε το Διαιτητικό Δικαστήριο συνιστά κρατική ενίσχυση,  η οποία εμπίπτει στο άρθρο 107 ΣΛΕΕ, εξέδωσε την απόφαση υπ’ αριθμόν (ΕΕ) 2015/1470, επιβεβαιώνοντας ότι οι  Κανόνες περί Ενισχύσεων της ΕΕ δεν τίθενται στο περιθώριο ούτε λόγω των  υποχρεώσεων βάσει της Διεθνούς Επενδυτικής Συμφωνίας ούτε βάσει διαιτητικής απόφασης. Στη συνέχεια,   οι αδελφοί Micula άσκησαν προσφυγή ενώπιον του ΓΔΕΕ.

Το ΓΔΕΕ εξετάζοντας την υπόθεση έκρινε ότι η υποχρέωση αποζημίωσης του κράτους της Ρουμανίας που επιδικάστηκε με  τη διαιτητική απόφαση  δεν μπορεί να θεωρηθεί ως κρατική ενίσχυση σύμφωνα με το δίκαιο της ΕΕ, εφόσον όλα τα περιστατικά που δικαιολογούν στην αποζημίωση έλαβαν χώρα πριν από την προσχώρηση της Ρουμανίας στην ΕΕ και επομένως η Επιτροπή της ΕΕ δεν έχει εξουσία να επανεξετάζει τέτοια γεγονότα. Ωστόσο, ενδιαφέρον προκάλεσε το γεγονός ότι το Δικαστήριο αναφέρθηκε μόνο στο  μέρος της αποζημίωσης, το οποίο επιδικάστηκε για την περίοδο πριν την ένταξη της  Ρουμανίας στην ΕΕ ενώ δεν σχολίασε  καθόλου το μέρος της αποζημίωσης το οποίο αφορούσε περίοδο μεταγενέστερη της ένταξης. Αξίζει δε να αναφερθεί  το γεγονός ότι η Επιτροπή στην απόφαση της το 2015 δεν διέκρινε την αποζημίωση που δόθηκε για την περίοδο πριν και μετά την προσχώρηση.

Επιπλέον, το ΓΔΕΕ παρατήρησε ότι, σύμφωνα με τη νομολογία, οι κρατικές ενισχύσεις διαφέρουν θεμελιωδώς  στην νομική φύση τους από τις αποζημιώσεις που  ενδεχομένως να υποχρεωθούν να καταβάλουν οι αρμόδιες εθνικές αρχές ως αποζημίωση για ζημιές που προκάλεσαν. Μπορεί δε να θεωρηθεί ότι η ανωτέρω κρίση του Δικαστηρίου σημαίνει  ότι η εκτέλεση της  διαιτητικής απόφασης δεν θα θεωρείτο ως  παράνομη κρατική ενίσχυση, ακόμη και αν αφορούσε το τμήμα της αποζημίωσης για την περίοδο μετά την ένταξη στην ΕΕ.

Δυστυχώς, η απόφαση του Δικαστηρίου καταλήγει μόνο αναφορικά με το πιο εύκολο κομμάτι που αφορούσε την περίοδο  προ της προσχώρησης της Ρουμανίας στην ΕΕ ενώ δεν εκμεταλλεύεται την ευκαιρία να σχολιάσει την απόφαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σε σχέση με την περίοδο μετά την ένταξη. Είναι  ξεκάθαρο ότι η παράλειψη αυτή δεικνύει δισταγμό εκ μέρους του Δικαστηρίου  να δώσει ξεκάθαρη απάντηση στο ερώτημα εάν η αποζημίωση, που υποχρεούνται να καταβάλλουν οι εθνικές αρχές μετά από καταδικαστική διαιτητική απόφαση,  αντίκειται στους κανόνες της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις. Να σημειωθεί βεβαίως ότι η απόφαση του ΓΔΕΕ  αποτέλεσε αντικείμενο προσφυγής ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αναμένουμε τη σχετική απόφαση.