Απόφαση τακτικών δικαστών και ενόρκων για τη νομιμοποίηση παράστασης της πολιτικής αγωγής και το ύψος χρηματικής ικανοποίησης λόγω ψυχικής οδύνης- Υπέρβαση εξουσίας (ΑΠ)

ΑΠ 591/2019 (ποιν.): Δίκη ανθρωποκτονίας από πρόθεση. Απόφαση για τη νομιμοποίηση της παράστασης της πολιτικής αγωγής, καθώς και το ύψος των επιδικασθεισών χρηματικών ικανοποιήσεων λόγω ψυχικής οδύνης από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο αποτελούμενο, τόσο από τους τακτικούς δικαστές, όσο και από τους ενόρκους. Υπέρβαση εξουσίας. Αρμόδιο να κρίνει ήταν μόνο το εκ τακτικών δικαστών Δικαστήριο. Αναιρεί την προσβαλλόμενη απόφαση μόνο κατά το κεφάλαιο της επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης για ψυχική οδύνη στις πολιτικώς ενάγουσες.

«Περαιτέρω, με το δικόγραφο των προσθέτων λόγων, που νόμιμα και εμπρόθεσμα ασκήθηκαν (άρθρ. 509 παρ. 2 Κ.Ποιν.Δ), προβάλλονται δύο λόγοι, και δη: α) της υπέρβασης εξουσίας του δικάσαντος Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λαρίσης, διότι για την νομιμοποίηση και επιδίκαση των απαιτήσεων των δύο πολιτικώς εναγουσών, που είχαν δηλώσει πρωτοδίκως παράσταση πολιτικής αγωγής, αποφάνθηκαν και οι ένορκοι και όχι μόνο το εκ τακτικών δικαστών Δικαστήριο, καθ' υπέρβαση εξουσίας (άρθ. 510 παρ. 1 στοιχ. Η ΚΠΔ, άρθρ. 6 της ΕΣΔΑ) και β) της απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας, κατά το άρθρ. 510 παρ. 1 Α' Κ.Π.Δ. καθόσον δεν δόθηκε ο λόγος από τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 369 παρ. 1,3 ΚΠΔ, στον συνήγορο υπεράσπισης του κατηγορουμένου και ήδη αναιρεσείοντος ούτε στον αναιρεσείοντα, σχετικά με τη νομιμοποίηση των πολιτικώς εναγουσών και για τις αξιώσεις τους για χρηματική ικανοποίηση λόγω ψυχικής οδύνης.

Κατά τη διάταξη του άρθρου 510 § 1 στοιχ. Η' του ΚΠοινΔ, υπέρβαση εξουσίας, που ιδρύει τον από την διάταξη αυτή προβλεπόμενο λόγο αναίρεσης, υπάρχει, όταν το δικαστήριο ασκεί δικαιοδοσία που δεν του δίνει ο νόμος. Στα πλαίσια αυτού του ορισμού γίνεται διάκριση της υπερβάσεως εξουσίας σε θετική και αρνητική. Στην πρώτη περίπτωση το δικαστήριο αποφασίζει κάτι, για το οποίο δεν έχει δικαιοδοσία, ενώ στη δεύτερη παραλείπει να αποφασίσει κάτι, το οποίο υποχρεούται στα πλαίσια της δικαιοδοσίας του. Εξάλλου, σύμφωνα με το άρθρο 65 παρ. 2 του ΚΠοινΔ, το ποινικό δικαστήριο που εξετάζει την πολιτική αγωγή είναι υποχρεωμένο να αποφασίζει γι' αυτήν.

Κατά το άρθρο 405 ΚΠΔ, οι τακτικοί δικαστές του μικτού ορκωτού δικαστηρίου αποφασίζουν χωρίς τη σύμπραξη των ενόρκων ... γ) για τη νομιμοποίηση της παράστασης του πολιτικώς ενάγοντος ή του αστικώς υπευθύνου. Κατά το άρθρο 406 ΚΠΔ οι τακτικοί δικαστές, αφού ακουστούν οι διάδικοι, αποφασίζουν στην ποινική απόφαση ταυτόχρονα και για τις ιδιωτικές απαιτήσεις που υπέβαλε ο πολιτικώς ενάγων, σύμφωνα με όσα ορίζονται στο άρθρο 371 παρ. 3. Κατά την τελευταία διάταξη ορίζεται ότι πρώτα γίνεται ψηφοφορία για την ενοχή ή την αθωότητα του κατηγορουμένου για την πράξη που του αποδίδεται, όπως αυτή προέκυψε από την κύρια διαδικασία και για το χαρακτηρισμό της πράξης. Αφού κηρυχθεί ένοχος ο κατηγορούμενος, γίνεται αμέσως κατόπιν συζήτηση για την ποινή που θα πρέπει να επιβληθεί και ενδεχομένως για τα μέτρα ασφαλείας και για τις απαιτήσεις του πολιτικώς ενάγοντος.

Επίσης, κατά το άρθρο 502 § 1 εδαφ. τελευταίο του ίδιου Κώδικα, το κεφάλαιο της απόφασης για τις πολιτικές απαιτήσεις, που προσβάλλεται από τον κατηγορούμενο ή τον εισαγγελέα εξετάζεται από το Εφετείο και αν ακόμη δεν είναι παρών ο πολιτικώς ενάγων. Τέλος, κατά το άρθρο 521 ΚΠοινΔ, ο 'Αρειος Πάγος, αν συντρέχει περίπτωση, παραπέμπει την υπόθεση στο δευτεροβάθμιο πολιτικό δικαστήριο, έστω και αν η πρωτόδικη απόφαση θα ήταν ανέκκλητη λόγω ποσού, όταν η αναίρεση γίνει μόνο ως προς τις διατάξεις ή τα κεφάλαια της απόφασης που αφορούν τις ιδιωτικές απαιτήσεις του πολιτικώς ενάγοντος ή του κατηγορουμένου που αθωώθηκε ή το μέρος της απόφασης που αφορά την απόδοση όσων αφαιρέθηκαν ή των πειστηρίων (άρθρ. 373).

Στην προκειμένη περίπτωση, όπως προκύπτει από τα πρακτικά της προσβαλλόμενης απόφασης του Μικτού Ορκωτού Εφετείου Λάρισας, μετά την περί ενοχής κρίση και την επιβολή στον κατηγορούμενο και ήδη αναιρεσείοντα της ποινής της ισόβιας κάθειρξης και τη διάταξη περί δημεύσεως των αναφερομένων πραγμάτων, η Πρόεδρος έδωσε το λόγο στον Εισαγγελέα, για να προτείνει περί των απαιτήσεων της πολιτικής αγωγής.
Ο Εισαγγελέας, αφού έλαβε το λόγο από την Πρόεδρο όπως κατά λέξη αναφέρεται στα άνω πρακτικά, "πρότεινε να γίνει αυτεπαγγέλτως δεκτή από το Δικαστήριο η αίτηση των παρόντων σήμερα στο Δικαστήριο τούτο και πρωτοδίκως παραστάντων πολιτικών εναγόντων, 1) Γ. Μ. του Α. και 2) Λ. Π. του Α. και να επιδικασθούν σ'αυτές, ως χρηματική ικανοποίηση, το πρωτοδίκως επιδικασθέν ποσό των σαράντα τεσσάρων (44) ευρώ, στην καθεμία, με επιφύλαξη, για την ψυχική οδύνη που προκάλεσε σ'αυτούς, η διάπραξη της πράξης της ανθρωποκτονίας από πρόθεση σε ήρεμη ψυχική κατάσταση, του κατηγορουμένου".

Στη συνέχεια το από τους τακτικούς Δικαστές και ενόρκους Μικτό Ορκωτό Εφετείο Λάρισας αποσύρθηκε στο δωμάτιο διασκέψεων, όπου, αφού διασκέφθηκε μυστικά με την παρουσία και του Γραμματέα, κατάρτισε, όταν δε επέστρεψε στην έδρα του, με την παρουσία του Εισαγγελέα, του Γραμματέα, του κατηγορουμένου και της συνηγόρου του, δια της Προέδρου δημοσίευσε, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του την απόφασή του, δια της οποίας επιδίκασε σε κάθε μία των δύο αρχικά (πρωτοδίκως) πολιτικώς εναγουσών χρηματική ικανοποίηση, για την ψυχική οδύνη που προκάλεσε σ'αυτές η διάπραξη της πράξης της ανθρωποκτονίας, το και πρωτοδίκως επιδικασθέν ποσό των σαράντα τεσσάρων (44) ευρώ, με επιφύλαξη, κατ' άρθρ. 502 § 1 ΚΠΔ.

Εκ των ανωτέρω αναφερομένων προκύπτει, ότι τη νομιμοποίηση της παράστασης της πολιτικής αγωγής, καθώς και το ύψος των επιδικασθεισών χρηματικών ικανοποιήσεων λόγω ψυχικής οδύνης εξεδίκασε το Μικτό Ορκωτό Εφετείο αποτελούμενο, τόσο από τους τακτικούς δικαστές, όσο και από τους ενόρκους, ενώ, κατά τ' ανωτέρω, αρμόδιο να κρίνει ήταν μόνο το εκ τακτικών δικαστών Δικαστήριο. 'Ετσι, όμως, το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο καθ' υπέρβαση της εξουσίας του αποφάνθηκε, με αποτέλεσμα να καθίσταται βάσιμος ο σχετικός, εκ του άρθρου 510 παρ. 1 στοιχ. Η' ΚΠοινΔ, πρώτος πρόσθετος λόγος αναιρέσεως.

Επίσης, από τα ίδια ως άνω πρακτικά προκύπτει, ότι δεν δόθηκε ο λόγος στον αναιρεσείοντα ούτε στο συνήγορό του, για να ακουσθεί τελευταίος αυτός ως προς την νομιμοποίηση των πολιτικώς εναγουσών και σχετικά με τις πολιτικές αξιώσεις τούτων, καίτοι εν προκειμένω επελήφθη του θέματος αυτεπαγγέλτως, κατ'άρθρον 502 § 1 ΚΠοινΔ, το Δικαστήριο της ουσίας.

Πρέπει επομένως να γίνει δεκτός και ο δεύτερος λόγος του δικογράφου των προσθέτων, περί απόλυτης ακυρότητας της διαδικασίας στο ακροατήριο, κατά το κεφάλαιο τούτο, από το άρθρ. 510 § 1 στοιχ. Α' ΚΠΔ, σε συνδυασμό με το άρθρο 171 §1 στοιχ. δ' ΚΠΔ. Κατ' ακολουθία των ανωτέρω και κατά παραδοχή των πρόσθετων λόγων της υπό κρίση αιτήσεως αναιρέσεως, πρέπει να αναιρεθεί η προσβαλλόμενη απόφαση μόνο κατά το κεφάλαιο της επιδίκασης χρηματικής ικανοποίησης για ψυχική οδύνη στις πολιτικώς ενάγουσες, Γ. Μ. του Α. και Λ. Π. του Α. και, κατ' εφαρμογή του άρθρου 521 ΚΠοινΔ, να παραπεμφθεί η υπόθεση για την απαίτηση αυτή των πολιτικώς εναγουσών κατά του ως άνω καταδικασθέντος κατηγορουμένου ενώπιον του πολιτικού τμήματος του Εφετείου Λάρισας, σύμφωνα με τα εκτεθέντα στην προηγηθείσα νομική σκέψη, απορριπτομένων όλων των λόγων αναιρέσεως του κυρίως δικογράφου, όπως ορίζεται στο διατακτικό».(δημοσίευση απόφασης: areiospagos.gr)