Η συμβολή της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στη Δημόσια Διοίκηση

της Γεωργίας Τσάκνη, Δρος. Νομικής Σχολής ΔΠΘ

1.Ορισμός Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης – «E-government»

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση (E-government) αποτελεί σημαντική έννοια αναφορικά κυρίως με τα πλεονεκτήματα που αποφέρει τόσο στη δημόσια διοίκηση, όσο και στο κοινωνικό σύνολο εν γένει.

Στο εν λόγω άρθρο, γίνεται προσπάθεια παρουσίασης του ρόλου και της συνεισφοράς της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στη δημόσια διοίκηση. Πριν ξεκινήσουμε την ανάλυσή μας, είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί η έννοια της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση αφορά στον εκσυγχρονισμό του Κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης, με όχημα τις Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), με στόχο το ριζικό μετασχηματισμό των υφιστάμενων διαδικασιών και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, σε υπηρεσίες προστιθέμενης αξίας, προκειμένου η Διοίκηση να καταστεί αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη, εξασφαλίζοντας την ικανοποίηση των αναγκών του κοινωνικού συνόλου και προάγοντας την ενεργή συμμετοχή των πολιτών[1].

Σύμφωνα με έναν άλλο ορισμό, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση διαθέτει την ικανότητα να δημιουργήσει ένα νέο τρόπο παροχής κρατικών υπηρεσιών, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι δημόσιοι οργανισμοί θα προσφέρουν ένα εκσυγχρονισμένο, ολοκληρωμένο και απρόσκοπτο μοντέλο παροχής υπηρεσιών για τους πολίτες τους. Η σχέση αυτή θα βοηθήσει στη δημιουργία μίας εταιρικής – συνεργατικής σχέσης μεταξύ των κυβερνήσεων και των πολιτών[2].

Ολοκληρώνοντας το εννοιολογικό πλαίσιο, κλείνουμε με τον ευρωπαϊκό ορισμό, σύμφωνα με τον οποίο η ηλεκτρονική διακυβέρνηση αποτελεί «τη διαδικασία μετασχηματισμού των εσωτερικών και εξωτερικών σχέσεων του δημόσιου τομέα και της κρατικής γραφειοκρατίας από στατική σε δυναμική, μέσω της χρήσης των τεχνολογιών της πληροφορίας και επικοινωνίας, των υπολογιστών και των δικτύων και τις νέες διοικητικές πρακτικές, οι οποίες στοχεύουν στο να οργανώσουν με ηλεκτρονικό τρόπο την παράγωγη, τη διανομή των υπηρεσιών και τη γενικότερη λειτουργία και οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης[3]». Κατά την Παγκόσμια Τράπεζα, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ορίζεται ως «η χρήση των συστημάτων τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνίας από την κυβέρνηση τα οποία μετασχηματίζουν τη σχέση με τους πολίτες, τον ιδιωτικό τομέα και τις δημόσιες υπηρεσίες, έτσι ώστε να προωθούν τη συμμετοχή των πολιτών, να βελτιώνουν την παροχή των υπηρεσιών, να ενισχύουν την ατομική ευθύνη στο δημόσιο, να αυξάνουν τη διαφάνεια ή να βελτιώνουν την αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης[4]»

 2.Οφέλη Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στη Δημόσια Διοίκηση

 Από τους προαναφερθέντες ορισμούς, δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα οφέλη της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης είναι πολλά και ποικίλα. Συγκεκριμένα, ομαδοποιώντας τα πλεονεκτήματα τόσο στο δημόσιο τομέα, όσο και στο κοινωνικό σύνολο, αναφέρουμε τα κάτωθι[5]:

• Μείωση του κόστους των δημόσιων υπηρεσιών.
• Βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών.
• Αναδιοργάνωση και ορθολογισμός των διεργασιών της δημόσιας διοίκησης.
• Αύξηση της αποδοτικότητας και της αποτελεσματικότητας των δημόσιων υπηρεσιών.
• Ελάττωση της άμεσης επαφής των πολιτών με τις δημόσιες υπηρεσίες.
• Μείωση του χρόνου διεκπεραίωσης των διαδικασιών και επέκταση της διαθεσιμότητας των δημόσιων υπηρεσιών[6] (24 ώρες χωρίς τοπικούς περιορισμούς).
• Προώθηση της δημοκρατίας και ελάττωση της διαφθοράς.
• Συμμετοχή του κοινωνικού συνόλου στην διαμόρφωση των δημόσιων πολιτικών.
• Δυνατότητα ελέγχου και απόδοσης ευθυνών στη δημόσια διοίκηση. Η εφαρμογή της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης ωφέλησε και κάποιες ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, π.χ. άτομα με αναπηρίες καθώς οι διαδικασίες διεκπεραίωσης των υποθέσεων απλουστεύτηκαν.

Αναφορικά με τα πλεονεκτήματα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στο δημόσιο τομέα, επισημαίνουμε τα εξής ιδιαίτερα σημαντικά οφέλη για τη δημόσια διοίκηση:

• Ποιοτικότερη παροχή ηλεκτρονικών υπηρεσιών από το κράτος και τις επιχειρήσεις[7].
• Δυνατότητα πρόσβασης στις υπηρεσίες καθόλη τη διάρκεια της ημέρας[8].
• Άμεση διεκπεραίωση των υποθέσεων, μείωση του κόστους συναλλαγής και αμεσότερη εξυπηρέτηση, καθώς δεν απαιτείται  φυσική παρουσία[9].

 3.H Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση στις αναπτυσσόμενες χώρες

Αν και η ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει αποφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα στην αντιμετώπιση των γραφειοκρατικών προβλημάτων της δημόσιας διοίκησης στις αναπτυγμένες χώρες, οι επιπτώσεις της στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι διαφορετικές[10]. Ενώ οι μεταρρυθμίσεις του δημόσιου τομέα ή το κίνημα του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ (New Public Management) στις βιομηχανικές χώρες (πχ Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ) καθοδηγούνταν εσωτερικά, στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες οι μεταρρυθμίσεις του δημόσιου τομέα κατευθύνθηκαν εξωτερικά, μέσω της Παγκόσμιας Τράπεζας και άλλων φορέων[11]. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Τουρκία, δεν υπήρχαν πιέσεις για την αποδοχή των εν λόγω μεταρρυθμίσεων[12]. Έτσι, παρά την οικονομική αναδιάρθρωση του 2003, η δημόσια διοίκηση πολλών αναπτυσσόμενων χωρών, όπως η Ινδία, εξακολουθεί να παραμένει εξαιρετικά γραφειοκρατική και συγκεντρωτική[13].

Μια άλλη διαφορά μεταξύ της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στις αναπτυγμένες και στις αναπτυσσόμενες χώρες έγκειται στη διαθέσιμη υποδομή τεχνολογικού εξοπλισμού και κυρίως στις ΤΠΕ. Το κίνημα της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στηρίχθηκε σε μεγάλο βαθμό στη διαθεσιμότητα του διαδικτύου των αναπτυγμένων χωρών και στις δυνατότητες που προσφέρει η τεχνολογία, ιδιαίτερα ως προς τις διαδικτυακές συναλλαγές. Παρόλα αυτά, στις αναπτυσσόμενες χώρες, η χρήση ΤΠΕ στο δημόσιο τομέα είναι πολύ μικρή έως και ανύπαρκτη[14].

Κατά συνέπεια, για τις αναπτυσσόμενες χώρες, το πρώτο στάδιο της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σχετίζεται με τη μηχανοργάνωση εσωτερικών λειτουργιών και υπηρεσιών.

Επομένως, πρωταρχικός στόχος της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης στις εν λόγω χώρες είναι να ικανοποιήσει ορισμένες μοναδικές συνθήκες, ανάγκες και εμπόδια[15], όπως είναι για παράδειγμα[16] οι κακές υποδομές, η διαφθορά, τα αδύναμα εκπαιδευτικά συστήματα και η άνιση πρόσβαση στην τεχνολογία.

4.Συμπέρασμα

Προς επίρρωση των παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως  η ηλεκτρονική διακυβέρνηση έχει ιδιαίτερα θετική επίδραση στη δημόσια διοίκηση. Αναπόφευκτα, η «τεχνολογική αδυναμία» των αναπτυσσόμενων χωρών δημιουργεί ανισότητες μεταξύ αναπτυγμένων και αναπτυσσόμενων χωρών στον τομέα της αποτελεσματικότητας και της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών στη δημόσια διοίκηση.   

Αναμφισβήτητα, η ηλεκτρονική διακυβέρνηση αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική έννοια, καθώς ασχολείται με την αλλαγή του τρόπου με τον οποίο οι κυβερνήσεις αλληλεπιδρούν δημοκρατικά με τους πολίτες, δίνοντας έμφαση στην ανάπτυξη, τη διαφάνεια και τη συμμετοχή[17].

---

[1] http://minadmin.ypes.gr/?page_id=12126

[2] Silcock, R. (2001). «What is E-government?». Hansard Society for Parliamentary Government, Parliamentary Affairs, 54:88-101

[3]EUR-LEX, “Πρόσβαση στο Δίκαιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης“:https://eur-lex.europa.eu/legalcontent/EL/TXT/?uri=LEGISSUM:l24226b

[4] World Bank, Defecation of E- Government , 2003

[5]  http://www.tkgweb.com/blog/2012/06/06/the-evolution-of-web-based-innovation/

[6]  Λαζακίδου Α. (2016). «Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση και Ηλεκτρονικές Υπηρεσίες προς Πολίτες, σελ 15

[7] Rowley, J. (2006) An analysis of the e-service literature: towards a research agenda. Internet Research, 16 (3), 339-359

[8] https://www.aftodioikisi.gr/dimosio/oi-13-allages-pou-erxontai-sto-dimosio-ti-nea-simfonia/ 23

[9] https://www.euractiv.com/section/digital/linksdossier/eeurope-an-information-society-for-all/

[10] Saxena, K.B.C. (2005). «Towards excellence in e-governance», International Journal of Public Sector Management, Vol. 18 No. 6, pp. 498-513.

[11] McGill, R. (1997), «Civil service reform in developing countries: a strategic perspective from an institutional development base», International Journal of Public Sector Management, Vol. 10 No. 4, pp. 254-67.

[12] Sozen, S. and Shaw, I. (2002), «The international applicability of ‘new’ public management: lessons from Turkey», International Journal of Public Sector Management, Vol. 15 No. 6, pp. 475-86.

[13] Saxena, K.B.C. (1996). «Reengineering public administration in developing countries», Long Range Planning, Vol. 29 No. 5, pp. 704-12.

[14] Bhatnagar, S.C. and Bjorn-Andersen, N. (1990). «Information Technology in Developing Countries», Elsevier Science, Amsterdam.

[15] Heeks, R. (2001). «Understanding e-governance for development», paper no. 11, i-Government Working Paper Series, Institute for Development Policy and Management, University of Manchester, Manchester.

[16] Saxena, K.B.C. (2005). «Towards excellence in e-governance», International Journal of Public Sector Management, Vol. 18 No. 6, pp. 498-513.

[17] Calista, D. and Melitski, J. (2007). «E-government and E-governance: Converging Constructs of Public Sector Information and Communications Technologies». Public Administration Quarterly, 31(1).