Συνηθίσαμε να το ονομάζουμε «Κυπριακό πρόβλημα», «πρόβλημα κατοχής», να συζητούμε για «δικοινοτικό διάλογο». Κανείς δεν μιλά όμως για ένα διαρκές έγκλημα, κανείς δεν μιλά για τις ποινικές ευθύνες, τις συλλήβδην παραβιάσεις των ανθρώπινων δικαιωμάτων σε βάρος των Ελληνοκυπρίων. Καμιά ουσιαστική τιμωρία δεν υπήρξε για τις μαζικές εκτελέσεις αμάχων εν ψυχρώ, για τους βιασμούς, για την αρπαγή των περιουσιών, για τους αγνοούμενους και για την άρνηση της Τουρκίας να βοηθήσει για την ανεύρεση τους.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπινών Δικαιωμάτων, εξέδωσε στις 10 Μαΐου 2001, για την ετυμηγορία του για τις γενικές νομικές επιπτώσεις της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης στρατιωτικής παρουσίας στην Κύπρο. Αναγνωρίστηκε η κατ’εξακολούθηση παραβίαση μιας σειράς άρθρων της Σύμβασης για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Βασικών Ελευθεριών. Συγκεκριμένα η απόφαση επί της τέταρτης διακρατικής προσφυγής της Κύπρου κατά της Τουρκίας αναγνώρισε μια συνεχή παραβίαση, από την Τουρκία, του Δικαιώματος της Ζωής των αγνοουμένων (άρθρο 2 Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπινων Δικαιωμάτων).
Το πιο πάνω δικαίωμα παραβιάζεται λόγω της αποτυχίας της Τουρκίας για αποτελεσματική διερεύνηση, με σκοπό τη διευκρίνιση της τύχης των Ελληνοκυπρίων αγνοουμένων, που είχαν εξαφανιστεί σε απειλητικές για τη ζωή τους συνθήκες. Επιπρόσθετα η Τουρκία θεωρήθηκε πως είναι υπεύθυνη για μια συνεχή παραβίαση του δικαιώματος προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας (άρθρο 5 ΕΣΔΑ) των αγνοουμένων προσώπων τα οποία κατά το χρόνο της εξαφάνισής τους βρίσκονταν υπό κράτηση. Η σιωπή των Αρχών και η μη σχετική ενημέρωση των συγγενών των αγνοουμένων ενόψει των πραγματικών ανησυχιών τους για την τύχη των συγγενικών τους προσώπων «φθάνει σε τέτοιο επίπεδο σοβαρότητας, το οποίο μπορεί να κατηγοριοποιηθεί μόνο ως απάνθρωπη μεταχείριση με την έννοια του Άρθρου 3» για την απαγόρευση των βασανιστηρίων.
Σε σχέση με τους εκτοπισμένους Ελληνοκύπριους και την συνεχή πλήρη άρνηση της Τουρκίας να τους επιτρέψει πρόσβαση στις περιουσίες τους, η Τουρκία παραβιάζει το δικαίωμα ειρηνικής απόλαυσης της ιδιοκτησίας τους. Στους Ελληνοκύπριους που κατοικούσαν στις κατεχόμενες περιοχές αναγνωριστηκε παραβίαση του δικαιώματος τους για πραγματική προσφυγή (άρθρο 13 ΕΣΔΑ), αφού δεν είχαν οποιοδήποτε δικαίωμα θεραπείας για τις προσβολή του δικαιώματος απόλαυσης της περιουσίας τους.
Αναγνωρίστηκε ακόμα σοβαρή παρεμπόδιση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής (άρθρο 8 ΕΣΔΑ) των εγκλωβισμένων. Η εν λόγω παρεμπόδιση συντελείται λόγω της μεταχείρισης των εγκλωβισμένων από τις Τουρκικες Αρχές αλλά και λόγω της άρνησης σε κατάλληλες διευκολύνσεις δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Παράλληλα αναγνωρίστηκε οτι οι κοινωνικές επαφές τους βρίσκονταν υπό παρακολούθηση. Η παρακολούθηση αυτή επεκτεινόταν στην παρουσία κρατικών πρακτόρων στα σπίτια των εγκλωβισμλενων Ελληνοκυπρίων κατά τη διάρκεια κοινωνικών και άλλων επισκέψεων.
Η κρίση του δικαστηρίου ήταν ότι οι σοβαροί περιορισμοί στην άσκηση βασικών ελευθεριών των εγκλωβισμένων είχαν ως αποτέλεσμα ότι, με το πέρασμα του χρόνου, η κοινότητα της Καρπασίας θα έπαυε να υπάρχει, με ειδική αναφορά στην απαγόρευση για την κληροδότηση περιουσίας σε συγγενείς μη εγκλωβισμένους και την άρνηση του δικαιώματος επιστροφής των παιδιών που έφευγαν για να φοιτήσουν σε σχολεία μέσης εκπαίδευσης.
Επιπρόσθετα το δικαστήριο αποφάνθηκε οτι υπάρχει ταπεινωτική μεταχείριση (άρθρο 3) σε βάρος των εγκλωβισμένων σε συνάρτηση με την παραβίαση της ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας (άρθρο 9) λόγω εθνικής, φυλετικής και θρησκευτικής προέλευσης και λόγω της επιβολής, περιορισμών, που εμπόδιζαν την πραγματοποίηση Ελληνορθόδοξων θρησκευτικών τελετών κατά τρόπο ομαλό και τακτικό. Επιπρόσθετα, το Άρθρο 10 για την ελευθερία της έκφρασης είχε επίσης παραβιασθεί, όπως και το Άρθρο 1 του Πρωτοκόλλου 1 της Σύμβασης, λόγω του ότι δεν επιτρέπεται στους εγκλωβισμένους Ελληνοκύπριους να απολαμβάνουν ειρηνικά τα υπάρχοντά τους.
Για τις διαπιστωθείσες από το Δικαστήριο παραβιάσεις, οι οποίες δεν ήρθησαν, το Δικαστήριο επιδικάζει χρηματικές αποζημιώσεις. Σε βάρος της Τουρκίας επιδικάστηκαν αποζημιώσεις ύψους 90 εκατ. ευρώ για την εισβολή του 1974 και τη συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού, 30 εκατ. ευρώ για την ηθική βλάβη που υπέστησαν οι συγγενείς των αγνοουμένων και 60 εκατ. ευρώ που αφορούν την ηθική βλάβη που υπέστησαν οι εγκλωβισμένοι Ελληνοκύπριοι της Καρπασίας.
Το 1996 εν καιρω ειρήνης, δύο άνθρωποι, ο Ισαάκ και ο Σολωμού, δολοφονούνται βίαια και εν ψυχρώ. Εκδόθηκαν 11 εντάλματα σύλληψης, ωστόσο κανένα δεν εκτελέστηκε. Κανένας δολοφόνος δεν δικάστηκε, η Τουρκία δεν παραπέμφθηκε ποτε σε κανένα ποινικό δικαστήριο για τις δολοφονίες αυτές. Κανείς δεν φυλακίστηκε για την αφαίρεση της ζωής των δυο αυτών ανθρώπων. Η μόνη καταδικαστική απόφαση ήταν αυτή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου όπου η Τουρκία κρίθηκε ένοχη για την παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή της Ευρωπαϊκής Συνθήκης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα γιατί δεν έγινε καμία έρευνα για να βρεθούν οι υπαίτιοι για τον θάνατό τους.
Η προσφυγή των οικογενειών του Ισαάκ και Σωλομού στηρίχθηκε στα άρθρα 2, 8 και 14 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (δικαίωμα στη ζωή, δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και απαγόρευση της διάκρισης). Οι οικογένειες κατήγγειλαν την παράνομη δολοφονία των συγγενών τους από πράκτορες της Τουρκικής Κυβέρνησης και την αδυναμία των τουρκικών Αρχών να διεξάγουν έρευνα για τις δολοφονίες. Η υπόθεση του Σολωμού στηρίχθηκε επίσης στο άρθρο 1 και 3 (υποχρέωση στο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και απαγόρευση απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης). Επίσης επιδικάστηκαν χρηματικές αποζημιώσεις.
Οι πιο πάνω διαπιστωμένες παραβιάσεις αλλά και οι κυρώσεις από το Διεθνές Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων εχουν πιο πολύ συμβολικό χαρακτηρα αφού δεν προβλέπεται μηχανισμός επιβολής των πιο πάνω αποφάσεων. Εντουτοις, θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα νομικό όπλο εναντίον της Τουρκίας, ένα μέσο πίεσης, μια αναγνώριση της βαρβαρότητας που συντελέστηκε στο νησί αλλά και απόδειξη πως η Τουρκια αναμφίβολα ενέχει και ποινικές ευθύνες. Οι διαστάσεις και η αρνητική δημοσιότητα, θα μπορούσε να δράσει υπέρ των δικαιωμάτων και των επιδιώξεων του Κυπριακού Λαού.
Η λέξη 'συνεχείς' που χρησιμοποιήθηκε για τις παραβιάσεις, αποδεικνύει οτι στην Κύπρο συντελείται ένα διαρκές έγκλημα, μια διαρκής παραβίαση δικαιωμάτων και ελευθεριών. Οι διακρατικές προσφυγές της Κύπρου κατά της Τουρκίας δεν αξιοποιήθηκαν, ούτε καν αναφέρονται. Η Τουρκία ουδέποτε τιμωρήθηκε από το διεθνές ποινικό δικαστήριο για εγκλήματα πολέμου στην Κύπρο και για την προσπάθεια εξαφάνισης του Ελληνοκυπριακού στοιχείου απο το βόρειο κατεχόμενο τμήμα του νησιού. Αντιθέτως γίνεται μια προσπάθεια παρουσίασης της Τουρκικής βαρβαρότητας σαν μια νόμιμη επέμβαση προφασιζόμενη το άρθρο 4 της Συνθήκης Εγγυήσεων. Η επέμβαση της Τουρκίας ήταν εντελώς δυσανάλογη με τις περιστάσεις και κάθε άλλο παρά νόμιμη μπορεί να θεωρηθεί με βάση το εν λόγω άρθρο, αφού παραβιάζεται κατ εξακολούθηση η αρχή της αναλογικότητας.
46 χρόνια χωρίς καμιά ουσιαστική τιμωρία για τις εγκληματικές ενέργειες της Τουρκίας σε βάρος των Ελληνοκυπρίων. (αναδημοσίευση από Cyprus Legal News )
*H Σταύρη Κοσιάρη είναι ασκ.δικηγόρος στη δικηγορική εταιρεία Σ.Διονυσίου & Συνεργάτες, Λευκωσία
Σχόλια