Η συμβολή της Διοίκησης Μέσω Στόχων στη Δημόσια Διοίκηση

Της Γεωργίας Τσάκνη, Δρος. Νομικής Σχολής ΔΠΘ

1.Ορισμός και χαρακτηριστικά Διοίκησης Μέσω Στόχων

Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η Διοίκηση Μέσω Στόχων (Management by Objectives) αποτελεί ιδιαίτερα σημαντική έννοια αναφορικά κυρίως με τα πλεονεκτήματα που αποφέρει στη δημόσια διοίκηση και κατ’ επέκταση στο κοινωνικό σύνολο.

Στο εν λόγω άρθρο, γίνεται προσπάθεια παρουσίασης του ρόλου της Διοίκησης Μέσω Στόχων (ΔΜΣ), καθώς αποτυπώνεται η έννοια, οι αρχές λειτουργίας της, τα χαρακτηριστικά και τα πλεονεκτήματα που αποφέρει στη δημόσια διοίκηση.

Ξεκινώντας την ανάλυσή μας, είναι αναγκαίο να αποσαφηνιστεί η έννοια της «Διοίκησης Μέσω Στόχων». Ο Όρος «Διοίκηση με Στόχους» χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά από τον Peter Drucker. Σύμφωνα με την εν λόγω έννοια, μία επιχείρηση είναι αναγκαίο να χρησιμοποιεί ορισμένες αρχές του μάνατζμεντ, οι οποίες θα δώσουν την ευχέρεια της πλήρους αξιοποίησης των δυνατοτήτων και αρμοδιοτήτων του κάθε ατόμου, ενώ ταυτόχρονα θα πετύχουν κοινή κατεύθυνση θεώρησης και προσπάθειας, θα δημιουργήσουν πνεύμα ομαδικότητας και θα εναρμονίσουν τους στόχους των ατόμων με τις κοινές επιδιώξεις. Οι μόνες αρχές που μπορούν να πετύχουν τα παραπάνω είναι οι αρχές της Διοίκησης Με Στόχους και του αυτοέλεγχου[1]. Αξίζει να επισημανθεί πως σύμφωνα με τον Peter Drucker «ο κάθε μάνατζερ, από το μεγάλο αφεντικό μέχρι τον επιστάτη παραγωγής ή τον προϊστάμενο και τον υπάλληλο, θα πρέπει να έχει σαφώς καθορισμένους στόχους[2]»

Όλοι οι οργανισμοί υφίστανται για έναν σκοπό και για την επίτευξη αυτού του σκοπού η ανώτατη διοίκηση θέτει κοινούς στόχους. Σε οργανισμούς που δεν χρησιμοποιούν την προσέγγιση της ΔΜΣ, ο μεγαλύτερος προγραμματισμός και η αντικειμενική ρύθμιση για την επίτευξη αυτού λαμβάνει χώρα μέσω κοινών οργανωτικών στόχων που κατευθύνονται προς τα κάτω. Τα σχέδια και οι στόχοι μεταβιβάζονται από το ένα διοικητικό επίπεδο στο άλλο και οι υφιστάμενοι είναι αρμόδιοι για την υλοποίησή τους. Η προσέγγιση της ΔΜΣ εισάγει ένα στοιχείο διαλόγου στη διαδικασία ολοκλήρωσης σχεδίων και στόχων από το ένα οργανωτικό επίπεδο στο άλλο. Ο ανώτερος φέρνει συγκεκριμένους στόχους και μέτρα για τον υφιστάμενο, ο οποίος φέρνει επίσης συγκεκριμένους στόχους και μέτρα που θεωρεί κατάλληλους ή συμβάλλουν στην καλύτερη εκτέλεση της εργασίας. Έτσι, αναπτύσσεται μία ομάδα συγκεκριμένων στόχων, μέτρων επίτευξης και χρονικών πλαισίων για τα οποία ο υφιστάμενος δεσμεύεται για την επίτευξή τους. Ο διευθυντής και ο υφιστάμενος μπορεί να έχουν περιστασιακές κριτικές προόδου και συναντήσεις επανεκτίμησης, αλλά στο πέρας της καθορισμένης χρονικής περιόδου, ο υφιστάμενος κρίνεται βάσει των αποτελεσμάτων που έχει επιτύχει. Με την εν λόγω απόδοση, ο υφιστάμενος μπορεί να ανταμειφθεί για την επιτυχία μέσω προώθησής του ή αύξησης μισθού ή μπορεί να απολυθεί ή να μεταφερθεί σε εργασία που θα του παρέχεται η προαπαιτούμενη εκπαίδευση και επίβλεψη[3].

2. Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα Διοίκησης Μέσω Στόχων

Η Διοίκηση Μέσω Στόχων εμφανίζει τα κάτωθι πλεονεκτήματα[4]:

• Ορθολογισμός στη διαδικασία της στοχοθεσίας
• Βελτίωση της απόδοσης των εργαζομένων και της παραγωγικότητας της επιχείρησης
• Αποτελεσματικός έλεγχος
• Ανάθεση συγκεκριμένων ρόλων σε κάθε εργαζόμενο
• Μέθοδος παρακίνησης των εργαζομένων
• Συμμετοχικότητα
• Ενδυνάμωση της επικοινωνίας
• Μείωση των συγκρούσεων εντός της μονάδας

Ένα από τα πιο σημαντικά πλεονεκτήματα θεωρείται η αποφυγή του απροσδιόριστου και της αβεβαιότητας στον οργανισμό[5]. Το αόριστο αποτελεί σοβαρό εμπόδιο κατά τον προσδιορισμό των στόχων και κατά τη διαδικασία αξιολόγησης των αποτελεσμάτων. Επίσης, μέσω της Διοίκησης Μέσω Στόχων αποφεύγεται η υποκειμενική αξιολόγηση[6], κάτι ιδιαίτερα σημαντικό για την πορεία και την εξέλιξη ενός οργανισμού.

Αναφορικά με τα μειονεκτήματα του συγκεκριμένου μοντέλου διοίκησης, αναφέρουμε τα εξής[7]:

• Δυσκολία κατανόησης της μεθόδου από τους εργαζομένους (τι είναι, πώς δουλεύει , τι θέλουμε να επιτύχουμε , πώς μπορούν να κερδίσουν οι εργαζόμενοι).
• Έλλειψη διοικητικής υποστήριξης. Πολλά στελέχη δεν αποδέχονται τη συνεργασία και τις απόψεις των υφιστάμενων τους.
• Περιβάλλον, στο οποίο διαφαίνεται ο ρόλους του ανώτερου και κατώτερου[8].
• Οργανισμοί που λειτουργούν μηχανικά και αξίες που αποθαρρύνουν τη συμμετοχή μπορεί να βλάψουν τις διαδικασίες της ΔΜΣ.
• Η ΔΜΣ είναι υπεύθυνη για αυταρχικό στυλ διαχείρισης (θεωρία Χ) και δημιουργία άκαμπτων γραφειοκρατικών κανόνων και πολιτικής.
• Η ΔΜΣ απαιτεί πολύ χρόνο και προσπάθεια. Παρόλο που η ΔΜΣ κάνει την αξιολόγηση της απόδοσης πιο εύκολη, απαιτεί σημαντικές αρχικές προσπάθειες από τους διευθυντές και τις εκτελεστικές ομάδες[9].
• Η πίεση στην αντικειμενική μέτρηση των στόχων μπορεί να αποτελέσει απειλή στα χέρια υπερβολικά ενθουσιασμένων μάνατζερς.

 3.Η Διοίκηση Μέσω Στόχων στη Δημόσια Διοίκηση

Οι διατάξεις της παρ.1 του αρθ.2 του ν.3230/2004 αναφορικά με το σύστημα Διοίκησης Μέσω Στόχων, εφαρμόζονται στις υπηρεσίες του Δημοσίου, σε Τράπεζες που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ) και σε Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης (Ο.Τ.Α) α’ [10] και β’ [11] βαθμού. Οι διατάξεις του ν. 3230/2004 αναφορικά με τους δείκτες μέτρησης της αποτελεσματικότητας και αποδοτικότητας εφαρμόζονται στις δημόσιες υπηρεσίες, σε τράπεζες που είναι νομικά πρόσωπα Ελληνικού Δημοσίου Δικαίου ή σε κάποιες Τράπεζες που έχουν ως βασικό μέτοχο το κράτος και νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.)[12]

Σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δοθεί από το ΥΠΕΣ, ως ΔΜΣ, ορίζεται «η διαδικασία προσδιορισμού σαφών σκοπών, επιδιώξεων και επιδόσεων από τα ανώτατα ιεραρχικά επίπεδα κάθε φορέα και η εν συνεχεία καθοδική διάχυσή τους, υπό μορφή εξειδικευμένων δράσεων σε κάθε κατώτερο ιεραρχικό επίπεδο»[13].

Ιδιαίτερα σημαντική είναι η πρόσφατη εγκύκλιος που έχει εκδοθεί στις 2/3/2018 από το Υπουργείο Διοικητικής Ανασυγκρότησης και αναφέρεται στην εφαρμογή της Διοίκησης μέσω Στόχων στους ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού. Στην εγκύκλιο αυτή παρέχονται σαφείς οδηγίες εφαρμογής, σύμφωνα με το ισχύον χρονοδιάγραμμα που προβλέπεται από το νόμο και από προηγούμενες εγκυκλίους. Επίσης, αναγνωρίζει ότι έχουν παρέλθει πλέον οι οριζόμενες προθεσμίες του νόμου 4369/2016 και ορίζεται η εφαρμογή «με αναλογική μετακύλιση των χρονικών διαστημάτων και προθεσμιών»[14].

Στη δημόσια διοίκηση, η Διοίκηση μέσω στόχων αποτελεί ρηξικέλευθη πρόταση, αναφορικά με την παρακολούθηση και τον προγραμματισμό των τιθέμενων στόχων.

Για την παρακολούθηση της στοχοθεσίας καθορίζονται Δείκτες Μέτρησης Αποδοτικότητας και Αποτελεσματικότητας, σύμφωνα με το άρθρο 1 παρ. 2 και άρθρο 5 του Ν. 3230/2004, όπως περιγράφεται και στη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης[15]. Το χρονοδιάγραμμα και η στοχοθεσία ανά επίπεδο θέσης ευθύνης (Γενικοί Διευθυντές, Διευθυντές, Τμηματάρχες, υπάλληλοι) είναι σαφές.

Με τις διατάξεις των  άρθρων 22, τις περ. β΄, γ΄ και δ΄  της παρ. 2 του άρθρου 23, καθώς και της παρ. 3 του άρθρου 31 του Ν. 4369/2016 (ΦΕΚ 33 Α΄27-2-2016) διαμορφώθηκε ένα νέο πιο λειτουργικό και συμμετοχικό περιβάλλον για την αποτελεσματικότερη εφαρμογή των διαδικασιών που αφορούν στην εφαρμογή του Συστήματος «Διοίκηση μέσω Στόχων» στη Δημόσια Διοίκηση. Με τις εν λόγω διατάξεις, ενισχύεται η συμμετοχή των υπαλλήλων στη διαμόρφωση και παρακολούθηση της στοχοθεσίας σε κάθε υπηρεσία, διευρύνεται το πεδίο εφαρμογής, δίνεται έμφαση στη διαφάνεια, στη νομιμότητα και στην καλή διακυβέρνηση, ενώ παράλληλα ενδυναμώνεται η αξιοκρατία στη δημόσια διοίκηση[16].

 4.Συμπέρασμα

Προς επίρρωση των παραπάνω, γίνεται κατανοητό πως  η Διοίκηση Μέσω Στόχων αποτελεί ένα μοντέλο διοίκησης με σημαντικά πλεονεκτήματα σε επιχειρήσεις και οργανισμούς, τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Στο παρόν άρθρο επιχειρείται μία καταγραφή του ρόλου και των χαρακτηριστικών της ΔΜΣ και διαφαίνεται η αποτελεσματική επίδραση που ασκεί στο δύσκαμπτο και γραφειοκρατικό πλαίσιο του δημοσίου τομέα, χωρίς βέβαια να μην επισημαίνονται και τα μειονεκτήματα από την εφαρμογή και τη λειτουργία της.

Αναμφισβήτητα, η Διοίκηση Μέσω Στόχων αποτελεί μία από τις μεταρρυθμίσεις που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια στη διοικητική επιστήμη, στοχεύοντας στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και της λειτουργίας του δημόσιου τομέα, μέσα από τις έννοιες του προγραμματισμού, της στοχοθεσίας, της μέτρησης αποτελεσμάτων, του ελέγχου της αξιολόγησης της συμπεριφοράς και της ανάληψης διορθωτικών μέτρων. Η αίσθηση υπευθυνότητας που διακατέχεται ο υπάλληλος αποτελεί μείζον στοιχείο αύξησης της  αποτελεσματικότητας κάθε οργανισμού.

 Δείτε και άλλα άρθρα της Γεωργίας Τσάκνη εδώ   

---

[1] Drucker, P. (1954) «The practice of management», New York: Perenial Library

[2] Drucker, P., ό.π., σελ. 167

[3] Thomson, T. (1998) « Management by Oblectives», The Pfeiffer Library Volume 20, 2nd Edition.

[4] Ανδρίτσου, Ε. (2014) «Διοίκηση με στόχους. Η ελληνική πραγματικότητα στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα», Πτυχιακή εργασία

[5] Κανελλόπουλος, Χ. (1983) «Μάνατζμεντ», Αθήνα

[6] Boulouta, K. (2012) «The management by objectives in modern organizations and enterprises», International Journal of Strategic Change Management

[7] Ανδρίτσου, Ε., ό.π.

[8] Daft, R. L. (2010), Management, Cengage Learning, Mason

[9] Chris. J. (2015) «Driving Business Connections in Opinion»

[10] Παρ. 8, αρ. 267 του ν.3852/2010 : «Οι διατάξεις του ν. 3230/2004 δεν έχουν εφαρμογή στην πρωτοβάθμια αυτοδιοίκηση»

[11] Παρ. 15, αρ. 268 του ν. 3852/2010 : «Οι διατάξεις του ν.3230/2004 δεν έχουν εφαρμογή στις περιφέρειες»

[12] Εγκύκλιος ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α., ΔΙΠΑ/Φ.4/οικ.7323/5.4.2006.παρ.12

[13] ΄Αρθ.1, Ν.3230/2004 και Εγκύκλιος ΥΠ.ΕΣ.Δ.Δ.Α. Αριθμ. Πρωτ.: ΔΙΠΑ/Φ.4/οικ.26397/27- 12-2005

[14] Ανδριανή, Τ. (2018) «Εισαγωγή των μεθόδων του Νέου Δημόσιου Μάνατζμεντ στη Δημόσια Διοίκηση: Διερεύνηση της εφαρμογής της Διοίκησης Μέσω Στόχων στους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης», Διπλωματική Εργασία ΠΜΣ «Τοπική και Περιφερειακή Ανάπτυξη και Αυτοδιοίκηση»

[15] Αριθ. ΔΙΠΑ/Φ4/οικ.7323/5-4-2006 «Μεθοδολογία καθορισμού Δεικτών Μέτρησης της Αποτελεσματικότητας και Αποδοτικότητας της Διοίκησης».

[16] Έγγραφο Τμήματος Ποιότητας και Προτύπων Διεύθυνσης Στρατηγικού Σχεδιασμού και Καινοτομίας Υπουργείου Διοικητικής Ανασυγκρότησης, 4/7/2018