Με το νέο νόμο πτώχευσης τον 4738/2020 αναμορφώνεται εκ βάθρων το πλαίσιο αντιμετώπισης της οικονομικής αδυναμίας και επέρχεται ταχεία αντιμετώπιση της πτώχευσης προκειμένου να αποφευχθεί η απαξίωση των περιουσιακών στοιχείων του οφειλέτη.
Οι διαδικασίες που εισάγονται με τον παρόντα νόμο είναι επίσης εναρμονισμένες με τις διατάξεις της Οδηγίας 1023/2019 «περί πλαισίου για την προληπτική αναδιάρθρωση, την απαλλαγή από τα χρέη και τις ανικανότητες ή την έκπτωση των οφειλετών». Η αντιμετώπιση της υπερχρέωσης των φυσικών και νομικών προσώπων αποτελεί έναν από τους πρωταρχικούς στόχους που είναι κρίσιμοι για την εθνική οικονομία και για την καλύτερη λειτουργία της εντός της ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς. Αποβλέπει στην ταχύτερη δυνατή επιστροφή παραγωγικών μέσων σε παραγωγικές χρήσεις , ενώ παράλληλα καθιστά τη χώρα ελκυστικότερη στις επενδύσεις.
Με το νόμο, ενσωματώνονται όλα τα επιμέρους εργαλεία ρύθμισης οφειλών που υπάρχουν σήμερα (υπερχρεωμένα νοικοκυριά, προστασία πρώτης κατοικίας, εξωδικαστικός μηχανισμός) σε ένα ενιαίο πλαίσιο και μια ενιαία διαδικασία. Μια από τις κρίσιμες καινοτομίες του νέου νόμου είναι η εισαγωγή του Ηλεκτρονικού Μητρώου Φερεγγυότητας μέσω του οποίου διενεργείται η επικοινωνία ενδιαφερομένων μερών αλλά και η διεκπεραίωση διαδικαστικών σταδίων, όπως η υποβολή αιτήσεων, η αναγγελία απαιτήσεων, η ψηφοφορία για θέματα που αφορούν τη συνέλευση των πιστωτών. Ένα σημαντικό επίτευγμα είναι η διαφάνεια της διαδικασίας μέσω της διενέργειας εξωδικαστικής ρύθμισης των οφειλών των φυσικών, των νομικών προσώπων και των καταναλωτών μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας, η οποία εξασφαλίζει την αντικειμενικότητα στην οικονομική κατάσταση του οφειλέτη, καθώς και στην επικοινωνία του με τους πιστωτές. Ανταποκρίνεται συνεπώς στην παρότρυνση της Οδηγίας για την αναδιάρθρωση και την αφερεγγυότητα προς τα κράτη μέλη να διαθέτουν στους οφειλέτες πλαίσιο αναδιάρθρωσης που να τους παρέχει τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν τις οικονομικές δυσχέρειες σε πρώιμο στάδιο, πριν δηλαδή καταστούν αφερέγγυοι. Επιπρόσθετα, οι πλειστηριασμοί γίνονται ηλεκτρονικά με τη χρήση της πλατφόρμας e-auction για τη διασφάλιση της μεγαλύτερης δυνατής δημοσιότητας και διαφάνειας.
Μπαίνοντας τώρα στο καίριο ζήτημα της παροχής δεύτερης ευκαιρίας στους οφειλέτες και εξετάζοντας κατά πόσο είναι όντως μια δεύτερη ευκαιρία με την απαλλαγή του από τα χρέη που δεν μπορεί να εκπληρώσει, καταλήγουμε στα εξής συμπεράσματα:
Η παροχή δεύτερης ευκαιρίας στους οφειλέτες εξυπηρετεί την εθνική οικονομία, αφενός επειδή διευκολύνει την ανάληψη επιχειρηματικών κινδύνων και αφετέρου επειδή επιτρέπει στα υπερχρεωμένα πρόσωπα να έχουν κίνητρα να εργαστούν και να δημιουργήσουν ξανά περιουσία. Όταν δεν υπάρχει δυνατότητα απαλλαγής από τα χρέη τα πρόσωπα αυτά οδηγούνται στην παραοικονομία προς βλάβη του κοινωνικού συνόλου. Ειδικότερα λοιπόν προβλέπεται η αυτοδίκαιη απαλλαγή του οφειλέτη από τα χρέη με την πάροδο τριών ετών από την κήρυξη της πτώχευσης. Επίσης, οφειλέτες των οποίων η πτώχευση προκάλεσε απώλεια της πρώτης κατοικίας ή πάγιου περιουσιακού τους στοιχείου ή στοιχείων που είναι ίσο προς το 10% του συνολικού χρέους και το ποσό των 100.000 € απαλλάσσονται από την πρώτη επέτειο της κήρυξης σε πτώχευση.
Πρέπει σε αυτό το σημείο να διευκρινιστεί ότι η απαλλαγή του οφειλέτη από τα χρέη δεν αποκλείει την ρευστοποίηση της περιουσίας του απλά του δίνει ο νέος πτωχευτικός νόμος τη δεύτερη ευκαιρία να αποκτήσει περιουσιακά στοιχεία χωρίς όμως να ενεργεί υπέρ των εγγυητών και άλλων συνοφειλετών. Η αναγκαστική εκτέλεση σε βάρος της κύριας κατοικίας του οφειλέτη ή η πτώχευση ευάλωτων προσώπων (βάσει κριτηρίων παροχής στεγαστικού επιδόματος) δεν σημαίνει ότι οι οφειλέτες πρέπει να εγκαταλείψουν την κατοικία τους, εφόσον τους δίνεται η δυνατότητα να παραμείνουν ως μισθωτές με δικαίωμα επαναγοράς της κατοικίας τους με τη λήξη του μισθωτικού χρόνου. Διασφαλίζεται συνεπώς η προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών με την έμπρακτη στήριξη του Κράτους μέσω της δημιουργίας ενός ιδιωτικού φορέα για την απόκτηση των ακινήτων που θα επιλέξει το κράτος μέσω της διαγωνιστικής διαδικασίας και που θα υποχρεούται να προσχωρήσει σε σύμβαση παραχώρησης. Τα βασικά κριτήρια για την επιλογή του παραχωρησιούχου είναι το ύψος ανάληψης κινδύνου από το Δημόσιο , η αξιοπιστία, η ειδική τεχνογνωσία και η εμπειρία του υποψήφιου παραχωρησιούχου. Ο εν λόγω φορέας θα αποκτήσει το ακίνητο της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων κοινωνικά ομάδων, η οποία έχει δρομολογηθεί σε διαδικασία πλειστηριασμού. Στόχος είναι η παραμονή του οφειλέτη στην οικία του καταβάλλοντας μίσθωμα το οποίο θα επιδοτείται από το κράτος και να αποφευχθεί η έξωση του, καθώς και να διατηρείται η δυνατότητα επαναγοράς του εντός δώδεκα ετών, εφόσον ο ίδιος το επιθυμεί (να σημειωθεί ότι το δικαίωμα αυτό κληρονομείται).
Σε περίπτωση που η κύρια κατοικία ανήκει στον ευάλωτο οφειλέτη μόνο ως προς το ιδανικό μερίδιο ή αν ο ευάλωτος οφειλέτης είναι ψιλός κύριος ή επικαρπωτής ή η άσκησή του δικαιώματος του προϋποθέτει τη σύμπραξη και των λοιπών συνιδιοκτητών του ακινήτου τότε ο φορέας απόκτησης και επαναμίσθωσης αποκτά το ακίνητο του οφειλέτη μόνο εφόσον οι λοιποί συγκύριοι ή ο ψιλός κύριος ή επικαρπωτής αποδέχονται τη μίσθωση του ακινήτου από τον ευάλωτο και παραιτούνται ρητά από κάθε δικαίωμα του μισθώματος ή από τη δυνατότητα να προσβάλλουν τη μίσθωση μέχρι τη συμβατική της λήξη. Για την απόκτηση καταβάλλεται η εμπορική αξία του ακινήτου από τον φορέα προς τους πιστωτές βάσει εκτίμησης πιστοποιημένου εκτιμητή, ενώ ο οφειλέτης θα καταβάλλει παράλληλα μίσθωμα. Σε περίπτωση που το δικαίωμα επαναγοράς ασκηθεί πριν τη συμβατική λήξη της μίσθωσης , τότε ο οφειλέτης οφείλει να καταβάλλει στον φορέα απόκτησης την τρέχουσα αξία των μισθωμάτων που οφείλονται μέχρι της λήξη της μισθωτικής περιόδου και επιπλέον το τίμημα επαναγοράς του ακινήτου.
Το μίσθωμα ορίζεται με βάση την απόδοση που αντιστοιχεί προς το μέσο επιτόκιο στεγαστικού δανείου με κυμαινόμενο επιτόκιο του προηγούμενου κατά περίπτωση μήνα, σύμφωνα με το στατιστικό δελτίο της Τράπεζας της Ελλάδος. Με τον τρόπο αυτό επέρχεται δίκαιη μεταχείριση των πολιτών μέσω της στήριξης εκείνων που έχουν ανάγκη πραγματική και βελτιώνονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς αυτόν στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους. Να διευκρινιστεί ότι το δικαίωμα του οφειλέτη από τη μίσθωση καθώς και το δικαίωμα επαναγοράς δεν μεταβιβάζονται εκτός από την περίπτωση που υπάρχει καθολική διαδοχή του.
Καταγγελία της μίσθωσης επέρχεται εφόσον ο οφειλέτης καταστεί υπερήμερος καταβολής τριών μισθωμάτων. Η μίσθωση καταγγέλλεται επίσης, εφόσον κριθεί από το πτωχευτικό δικαστήριο πράγμα που δεν απαλλάσσει τον οφειλέτη από τις οφειλές του. Η καταγγελία της μίσθωσης συνεπάγεται αυτοδίκαια την κατάργηση του δικαιώματος επαναγοράς.
Σχετικά τώρα με τους δανειολήπτες που ανήκουν στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, τους δίνεται η δυνατότητα είτε να αιτηθούν την επιδότηση δόσης δανείου η οποία θα χορηγείται για πέντε έτη και εφόσον πληρούνται οι εισοδηματικές, οικογενειακές και κοινωνικές προϋποθέσεις, είτε να αιτηθούν την επιδότηση ενοικίου σύμφωνα με τις διατάξεις περί στεγαστικού επιδόματος, παραιτούμενοι έναντι του Δημοσίου του φορολογικού και τραπεζικού απορρήτου.
Προκειμένου τώρα να αποσυμπιεστεί το σύστημα από τον κίνδυνο σώρευσης μεγάλου όγκου αιτήσεων είτε εξωδικαστικής ρύθμισης οφειλών είτε πτώχευσης στα δικαστήρια είτε από τους πιστωτές είτε από τους υπερχρεωμένους οφειλέτες – επιχειρήσεις έχουν προβλεφθεί διαδικασίες υποβοήθησης του συστήματος όπως τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και ανταλλαγής δεδομένων. Πιο συγκεκριμένα, τέτοια μέσα είναι το Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας, η Ηλεκτρονική Πλατφόρμα Εξωδικαστικής ρύθμισης των οφειλών, το Ολοκληρωμένο σύστημα Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων Πολιτικής και Ποινικής Δικαιοσύνης τα οποία ανταλλάσσουν πληροφορίες με βάσει δεδομένων του Δημοσίου φορέα κατά κύριο λόγο, αλλά και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Τα οφέλη που θα προκύψουν από την αξιοποίηση της τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης συνδέονται με τη βελτίωση της διαφάνειας, της δημοσιότητας, της ταχύτητας των διαδικασιών και την κατάργηση της γραφειοκρατίας.
Βραχυπρόθεσμα, στόχος του νέου νόμου 4738/2020 είναι η ενσωμάτωση όλων των διαδικασιών, που σκοπό έχουν την αποφυγή αφερεγγυότητας και την εναρμόνιση του εθνικού δικαίου με τις διατάξεις της Οδηγίας 1023/2019. Μακροπρόθεσμα, στόχος του νέου πτωχευτικού νόμου είναι να ενισχυθεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα και το νέο νομικό πλαίσιο που ξεδιπλώνεται να αποτελέσει ένα ακόμη όπλο στην αντιμετώπιση των υφιστάμενων «καταγγελμένων και κόκκινων δανείων» καθώς και στην μείωση της δημιουργίας νέων. Με το νέο πτωχευτικό νόμο λοιπόν, θα τονωθεί η ρευστότητα των τραπεζών, ώστε να μπορέσουν να χρηματοδοτήσουν ξανά την πραγματική οικονομία. Συνεπώς, βασικός μακροπρόθεσμος στόχος είναι η παροχή κινήτρων για την προσέλκυση επενδύσεων καθώς θέτει τέλος σε πολύπλοκες και χρονοβόρες διαδικασίες αφερεγγυότητες και δημιουργεί ένα ξεκάθαρο και ενιαίο πεδίο για τους επενδυτές. Ας ελπίσουμε ότι με το νέο πτωχευτικό νόμο θα επέλθει η δίκαιη μεταχείριση των πολιτών, μέσω της στήριξης όσων έχουν πραγματική ανάγκη και θα βελτιωθούν οι παρεχόμενες υπηρεσίες προς τον ευάλωτο οφειλέτη στο πλαίσιο του κοινωνικού κράτους. Ο χρόνος λοιπόν θα είναι ο μοναδικός κριτής για το αν τελικά όντως ο ευάλωτος οφειλέτης θα ευνοηθεί ή όχι στο μέλλον !
Σχόλια