Της Γεωργίας Τσάκνη, Δρος Νομικής Σχολής ΔΠΘ
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η διαχείριση απορριμμάτων αποτελεί ένα σημαντικό θέμα συζήτησης ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αναφορικά με τα πλεονεκτήματα που αποφέρει τόσο στην υγεία όσο και στο περιβάλλον. Υπάρχουν ποικίλες μελέτες και έρευνες που έχουν λάβει χώρα για το εν λόγω θέμα και τα αποτελέσματα που προκύπτουν είναι άκρως ενδιαφέροντα με κοινωνικές, περιβαλλοντικές και οικονομικές διαστάσεις.
Στο εν λόγω άρθρο, γίνεται προσπάθεια παρουσίασης του ρόλου και της χρησιμότητας της διαχείρισης των Αστικών Στερεών Αποβλήτων (ΑΣΑ).
Με τον όρο «στερεά απόβλητα» νοούνται (ι) τα στερεά ή ηµι-στερεά αντικείµενα τα οποία, κάτω από ορισμένες συνθήκες δεν έχουν επαρκή αξία ή χρησιμότητα για τον κάτοχο τους, ώστε αυτός να συνεχίσει να υφίσταται τη δαπάνη ή τη µέριµνα της διατήρησης τους και (ιι) τα στερεά ή ηµι-στερεά υλικά που ανακύπτουν ως ανεπιθύµητα υπολείµµατα από τις δραστηριότητες των νοικοκυριών, των εµπορικών και βιοµηχανικών εγκαταστάσεων, των γεωργικών και εξορυκτικών δραστηριοτήτων κ.α. Πρόκειται για αντικείμενα ή υλικά από τα οποία ο κάτοχος τους προτίθεται ή πρέπει ή υποχρεούται να απαλλαγεί[1].
Πρωτεύων στόχος της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων είναι η αντιμετώπιση προβλημάτων υγείας, περιβαλλοντικών και αισθητικών, σε σχέση με τη χρήση της γης και των πόρων, αλλά και οικονομικών που συνδέονται με την ακατάλληλη διάθεση των αποβλήτων[2]. Συστήματα και αναλύσεις (μηχανικά μοντέλα, πλατφόρμες ανάλυσης και εργαλεία αξιολόγησης) έχουν εφαρμοστεί για να βοηθήσουν τα συστήματα διαχείρισης των ΑΣΑ στις ανεπτυγμένες χώρες από το 1960[3].
Σύμφωνα με τις βασικές αρχές της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας, η ολοκληρωμένη διαχείριση των απορριμμάτων και εν γένει των αποβλήτων πρέπει να αναπτύσσεται με βάση τα εξής στάδια[4]:
- Πρόληψη παραγωγής αποβλήτων
- Μείωση παραγόμενης ποσότητας ή/και ρυπαντικού φορτίου
- Ανάκτηση υλικών με σκοπό την ανακύκλωση ή την επαναχρησιμοποίησή τους
- Ανάκτηση ενέργειας
- Αποτελεσματική επεξεργασία των αποβλήτων μετά την εφαρμογή διαδικασιών ανάκτησης
- Υγειονομική ταφή των υπολειμμάτων που προκύπτουν από τις παραπάνω διεργασίες
2. Νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη διαχείριση στερεών αποβλήτων
Στην παρούσα ενότητα θα παρουσιαστεί η νομοθεσία που διέπει τη διαχείριση αποβλήτων, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο.
Η ευρωπαϊκή πολιτική διαχείρισης στερεών αποβλήτων έχει ως έδρα την ιεραρχία διαχείρισης, με βάση την οποία δίνεται προτεραιότητα στην πρόληψη, την επαναχρησιμοποίηση, την ανακύκλωση, άλλες μορφές ανάκτησης (π.χ. ενέργειας) και τέλος την ασφαλή διάθεση[5]. Σημαντική κρίνεται σε επίπεδο ΕΕ η από 02/12/2016 ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Closing the loop: Commission adopts ambitious competitiveness, create jobs and generate sustainable growth» και η ανακοίνωση της Επιτροπής (2-7-2014 COM(2014) 398) με τίτλο «Προς μια κυκλική οικονομία: πρόγραμμα μηδενικών αποβλήτων για την Ευρώπη».
ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΕ
- Οδηγία-Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου: Η Οδηγία-Πλαίσιο 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 «για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων Οδηγιών» υιοθετήθηκε το 2008 και ενσωμάτωσε όλες τις κατευθύνσεις της κοινοτικής στρατηγικής, θέτοντας έτσι ένα σύγχρονο και λειτουργικό θεσμικό πλαίσιο για την περιβαλλοντικά ορθή διαχείριση των αποβλήτων. Η Οδηγία εφαρμόζεται οριζόντια σε όλα τα απόβλητα, επικίνδυνα και μη επικίνδυνα, βιομηχανικά και αστικά, με μόνες εξαιρέσεις εκείνες που αναφέρονται στο Άρθρο 2. Τροποποιήθηκε στη συνέχεια το 2018, μέσω της Οδηγίας (ΕΕ) 2018/851, ώστε να συμπεριλάβει τις αναγκαίες ρυθμίσεις για τη σταδιακή μετάβαση της Ε.Ε. προς μια Κυκλική Οικονομία. Η σημασία της πρόληψης αναδεικνύεται ήδη από το προοίμιο της Οδηγίας 2018/851
- Οδηγία 94/62/ΕΚ για τη συσκευασία και τα απορρίμματα συσκευασίας. Η Οδηγία, όπως τροποποιήθηκε από την Οδηγία (ΕΕ) 2018/852, αποσκοπεί στην εναρμόνιση των εθνικών μέτρων που αφορούν τη διαχείριση των συσκευασιών και των απορριμμάτων συσκευασίας, προκειμένου, αφενός να προληφθούν και να μειωθούν οι επιπτώσεις τους επί του περιβάλλοντος όλων των κρατών μελών καθώς και των τρίτων χωρών, εξασφαλίζοντας με τον τρόπο αυτό υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και αφετέρου να διασφαλιστεί η λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και να αποφευχθούν εμπόδια στο εμπόριο, καθώς και στρεβλώσεις και περιορισμοί του ανταγωνισμού εντός της Κοινότητας.
- Οδηγία (ΕΕ) 2019/904 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 5ης Ιουνίου 2019, σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον. Η παρούσα Οδηγία αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην πρόληψη, όπως φαίνεται στο σχετικό προοίμιο, όπου τονίζεται ότι η Οδηγία προωθεί κυκλικές προσεγγίσεις που δίνουν προτεραιότητα σε βιώσιμα και μη τοξικά επαναχρησιμοποιήσιμα προϊόντα και συστήματα επαναχρησιμοποίησης αντί των προϊόντων μίας χρήσης, με στόχο κυρίως τη μείωση της ποσότητας των αποβλήτων. Η πρόληψη αποβλήτων βρίσκεται στην κορυφή της ιεράρχησης, όσον αφορά τα απόβλητα κατά την οδηγία 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.
ΕΘΝΙΚΗ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑ
- ΝΟΜΟΣ 4042/2012 (ΦΕΚ Α 24/13.02.2012) - Ποινική προστασία του περιβάλλοντος - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/99/ΕΚ - Πλαίσιο παραγωγής και διαχείρισης αποβλήτων - Εναρμόνιση με την Οδηγία 2008/98/ΕΚ - Ρύθμιση θεμάτων Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής. Ο νόμος 4042/2012 αποτελεί μέχρι και σήμερα τον νόμο-πλαίσιο για τα απόβλητα. Με τις διατάξεις των άρθρων 10 έως 48 της Ενότητας Β΄ του Νόμου εναρμονίζεται το εθνικό δίκαιο προς τις διατάξεις της Οδηγίας 2008/98/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 19ης Νοεμβρίου 2008 «για τα απόβλητα και την κατάργηση ορισμένων οδηγιών» (Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης L 312/3 της 22.11.2008) και θεσπίζονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και της ανθρώπινης υγείας, εμποδίζοντας ή μειώνοντας τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής και της διαχείρισης αποβλήτων, περιορίζοντας τον συνολικό αντίκτυπο της χρήσης των πόρων και βελτιώνοντας την αποδοτικότητά της.
- Νόμος 2939/2001 (ΦΕΚ 179/Α/6-8-2001) - Συσκευασίες και εναλλακτική διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων Ίδρυση Εθνικού Οργανισμού Εναλλακτικής Διαχείρισης Συσκευασιών και Άλλων Προϊόντων (Ε.Ο.Ε.Δ.Σ.Α.Π.) και άλλες διατάξεις. Σκοπός του νόμου είναι η θέσπιση μέτρων για τη διαχείριση των συσκευασιών και άλλων προϊόντων, με στόχο την επαναχρησιμοποίηση ή αξιοποίηση των αποβλήτων τους. Οι ρυθμίσεις του εν λόγω νόμου ως προς τις συσκευασίες και τα απόβλητα των συσκευασιών εναρμονίζονται με τις διατάξεις της Οδηγίας 94/62/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 20ής Δεκεμβρίου 1994 «για τις συσκευασίες και τα απόβλητα της συσκευασίας» (ΕΕL 365/10/31.12.1994).
- Κ.Υ.Α. 9268/469/2007 (ΦΕΚ 286 Β’/02.03.2007) - Τροποποίηση των ποσοτικών στόχων για την ανάκτηση και ανακύκλωση των αποβλήτων των συσκευασιών σύμφωνα με το άρθρο 10 (παρ. Α1, τελευταίο εδάφιο) του Ν. 2939/2001 (A΄ 179) Η Κ.Υ.Α. αποσκοπεί στην τροποποίηση των ποσοτικών στόχων για την ανάκτηση και ανακύκλωση των αποβλήτων των συσκευασιών, σύμφωνα με το άρθρο 10 (παρ. Α1, τελευταίο εδάφιο) του Ν. 2939/2001 (A΄ 179), καθώς και άλλων διατάξεων του νόμου αυτού, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της οδηγίας 2004/12/ΕΚ «για την τροποποίηση της οδηγίας 94/62/ΕΚ για τις συσκευασίες και τα απορρίμματα συσκευασίας», του Συμβουλίου της 11ης Φεβρουαρίου.
- Π.Υ.Σ. 39/2020 (ΦΕΚ 185 Α’/29.09.2020) Έγκριση του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.) Με την Πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου 39/2020 εγκρίνεται το νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων για την περίοδο 2020 - 2030. Το νέο ΕΣΔΑ βρίσκεται σε απόλυτη συμμόρφωση με την ισχύουσα εθνική και ενωσιακή νομοθεσία, με τις τέσσερις Οδηγίες για την Κυκλική Οικονομία, όπως επίσης και με το πρώτο και δεύτερο σχέδιο δράσης της Επιτροπής για τη μετάβαση στην Κυκλική Οικονομία.
- Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας Αποβλήτων 139 Νόμος 4736/2020 (ΦΕΚ 200 Α’/20.10.2020) Ενσωμάτωση της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904 σχετικά με τη μείωση των επιπτώσεων ορισμένων πλαστικών προϊόντων στο περιβάλλον και λοιπές διατάξεις. Ο Νόμος μεταφέρει στην εθνική έννομη τάξη τις διατάξεις της Οδηγίας (ΕΕ) 2019/904. Το άρθρο 4 περιλαμβάνει ποσοτικούς στόχους για τη μείωση της κατανάλωσης ορισμένων πλαστικών προϊόντων (κυπελάκια και περιέκτες τροφίμων), ορίζοντας ότι η κατανάλωσή τους θα πρέπει να μειωθεί κατά 30% έως το 2024 σε σύγκριση με το 2022 και να μειωθεί περαιτέρω κατά 60% μέχρι το έτος 2026 (έτος βάσης και πάλι το 2022). Επίσης, θεσμοθετείται η επιβολή εισφοράς προστασίας του περιβάλλοντος, ανά τεμάχιο προϊόντος, ανερχόμενη σε 4 λεπτά πλέον ΦΠΑ, ενώ παράλληλα εισάγονται συγκεκριμένες υποχρεώσεις για τις επιχειρήσεις μαζικής εστίασης, λιανικού εμπορίου και τροφοδοσίας. Τέλος, το άρθρο 15 του νόμου, σε εναρμόνιση με τη σχετική Οδηγία προβλέπει τη διασφάλιση της συμβατότητας των μέτρων για τα πλαστικά προϊόντα με τα προγράμματα πρόληψης δημιουργίας αποβλήτων που θεσπίζονται σύμφωνα με τον ν. 4042/2012[6].
Επιπλέον, αξίζει να επισημανθεί πως για την επίτευξη των προαναφερθέντων στόχων το Νέο Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Αποβλήτων (ΕΣΔΑ) προβλέπει τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων, καθώς και τους αρμόδιους φορείς για την υλοποίησή τους, στοχεύοντας στην ανάπτυξη της χωριστής συλλογής, όπου μεταξύ άλλων προβλέπεται η χωριστή συλλογή νέων ρευμάτων αποβλήτων, η διαλογή στην πηγή, η αρχή «Πληρώνω όσο πετάω», η ενίσχυση και η αναβάθμιση των Κέντρων Διαλογής Ανακυκλώσιμων Υλικών (ΚΔΑΥ).
Τέλος, προβλέπονται προγράμματα ενημέρωσης – ευαισθητοποίησης των πολιτών, τα οποία αποτελούν σημαντική προϋπόθεση της επιτυχούς εφαρμογής του εθνικού σχεδιασμού[7].
3. Επιπτώσεις στην υγεία και το περιβάλλον από τη διαχείριση αποβλήτων
Αναμφίβολα, υπάρχουν δυνητικοί κίνδυνοι για το περιβάλλον και την υγεία από ακατάλληλο χειρισμό στερεών αποβλήτων. Οι εν λόγω κίνδυνοι αφορούν κυρίως τους εργαζόμενους στον τομέα αυτό, οι οποίοι πρέπει να προστατεύονται από την επαφή με τα απόβλητα. Υπάρχουν επίσης συγκεκριμένοι κίνδυνοι κατά τον χειρισμό αποβλήτων από νοσοκομεία και κλινικές. Οι κύριοι κίνδυνοι για την υγεία είναι έμμεσοι και προκύπτουν από την αναπαραγωγή φορέων ασθενειών, κυρίως μυγών και αρουραίων[8]. Επίσης, μη ελεγχόμενα επικίνδυνα απόβλητα από βιομηχανίες και η ανάμειξη με τα αστικά απόβλητα δημιουργούν κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Ένας από αυτούς τους κινδύνους σχετίζεται με την πρόκληση τροχαίων ατυχημάτων από τοξικά χυμένα απόβλητα. Επιπρόσθετα, υπάρχει κίνδυνος συγκέντρωσης βαρέων μετάλλων στην τροφική αλυσίδα, που απεικονίζει τη σχέση μεταξύ αστικών στερεών αποβλήτων και υγρών βιομηχανικών λυμάτων που περιέχουν βαρέα μέταλλα που απορρίπτονται σε συστήματα αποχέτευσης ή και σε ανοικτούς χώρους απόρριψης των αστικών στερεών αποβλήτων. Με αυτόν τον τρόπο, διατηρείται ένας φαύλος κύκλος[9].
Άλλα σημαντικά προβλήματα που μπορεί να προκύψουν είναι τα εξής: χημική δηλητηρίαση μέσω της εισπνοής χημικών, συγγενείς δυσπλασίες, καρκίνος, νευρολογική νόσος, ναυτία και έμετος, τοξικότητα υδραργύρου από την κατανάλωση ψαριών με υψηλή περιεκτικότητα σε επίπεδα υδραργύρου, καταβρόχθιση πλαστικών που βρίσκονται στους ωκεανούς από πουλιά, ύπαρξη μεγάλων φυκιών σε ποτάμια και θάλασσα. Επίσης, ιδιαίτερα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού και του εδάφους[10].
Η βιομηχανική επανάσταση έφερε νέα δεδομένα στον τομέα της αποχέτευσης μεταξύ της χρονικής περιόδου 1790 και 1850 στο Λονδίνο, όπου η υψηλή περιεκτικότητα σε τέφρα οικιακών απορριμμάτων που προκαλούνταν από τη θέρμανση και το μαγείρεμα με κάρβουνο, δημιούργησε ακμάζουσα αγορά για τη συλλογή και τη χρήση των απορριμμάτων ως πρώτη ύλη για την κάλυψη της υπερβολικής ζήτησης για τούβλα[11]. Στα τέλη της δεκαετίας του 1830, η επανάσταση υγιεινής ξεκίνησε από το Λονδίνο με το διορισμό της Επιτροπής Υγιεινής, η οποία συστάθηκε ως ο πρώτος σαφής σύνδεσμος μεταξύ ασθενειών και άσχημων υγειονομικών συνθηκών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ένα κυβερνητικό συμφέρον στη δημόσια υγεία οδήγησε σε καλύτερες πρακτικές διαχείρισης στερεών αποβλήτων, μέσω νέας νομοθεσίας και επενδύσεων σε υποδομές[12]. Το 1848 και το 1875 θεσπίστηκαν Πράξεις Δημόσιας Υγείας, που απαιτούσαν από τα νοικοκυριά να απορρίπτουν τα απόβλητά τους σε ένα κινητό δοχείο, για το οποίο ήταν υπεύθυνες οι τοπικές αρχές για άδειασμα σε εβδομαδιαία βάση. Παρόμοια νομοθεσία εφαρμόσθηκε και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες[13]. Στις αμερικανικές πόλεις, η πυκνότητα πληθυσμού και η εξάρτηση από εισαγόμενα αγαθά αυξήθηκαν δραματικά μεταξύ των χρονικών περιόδων 1790 και 1920[14]. Η πρώτη δημοτική προτεραιότητα σχετιζόταν με τη συλλογή και την απομάκρυνση των αποβλήτων από την άμεση γειτνίαση με κατοικημένες περιοχές[15]. Μετά την αφαίρεση των απορριμμάτων, οι προτεραιότητες μετατοπίστηκαν σε άλλες πτυχές των αποβλήτων στην αλυσίδα διαχείρισης, όπως ο πολλαπλασιασμός των ΧΥΤΑ[16]. Η εστίαση παρέμεινε στη συλλογή και τη μεταφορά απορριμμάτων εκτός πόλης[17].
Εκτός από τα προαναφερθέντα, αξίζει να επισημανθεί πως κατά μέσο όρο, κάθε φορά που καίγεται ένας τόνος οικιακών απορριμμάτων, παράγονται 557 κιλά CO2. Η ποσότητα αυτή εκλύεται στην ατμόσφαιρα και συμβάλλει στην αλλαγή του κλίματος. Το επιχείρημα της βιομηχανίας καύσης είναι πως η ταφή των απορριμμάτων συμβάλλει περισσότερο στην έκλυση αερίων του θερμοκηπίου και άρα στην αποσταθεροποίηση της ατμόσφαιρας. Όταν η καύση συνοδεύεται από παραγωγή ενέργειας, τότε τα οφέλη από την επιλογή αυτή είναι μεγαλύτερα. Όλες οι πρόσφατες μελέτες σε Ευρώπη και ΗΠΑ δείχνουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα, τόσο της μείωσης στην πηγή όσο και της ανακύκλωσης και της κομποστοποίησης έναντι της καύσης, με βάση το κριτήριο συμβολής τους στις κλιματικές αλλαγές. Επομένως, η μείωση και η ανακύκλωση των απορριμμάτων μπορεί να οδηγήσει στην προστασία του περιβάλλοντος και όχι η καύση[18].
4. Συμπέρασμα
Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, γίνεται κατανοητή η σημαντικότητα του ρόλου της διαχείρισης των απορριμμάτων για την οικονομία, την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον. Στην κατεύθυνση αυτή προτείνονται ποικίλα μέτρα από την επιστημονική κοινότητα, μερικά από τα οποία είναι τα εξής[19]:
- Η διαχείριση των αποβλήτων πρέπει να αποτελεί κοινωνική προτεραιότητα, με επαρκή κονδύλια του προϋπολογισμού. Είναι εξίσου σημαντικό να υπάρχει επαρκής ευαισθητοποίηση, καλές πρακτικές εμπιστοσύνης και λογοδοσία.
- Συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων στη διαχείριση των αποβλήτων, ώστε να δημιουργηθεί αίσθημα ευθύνης και ενδιαφέροντος από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (stakeholders).
- Τα άτομα που εμπλέκονται στη διαχείριση των απορριμμάτων οφείλουν να φορούν πάντα προστατευτικό εξοπλισμό. Αυτό αποτελεί εν μέρει ευθύνη των εργοδοτών, αλλά οι εργαζόμενοι είναι απαραίτητο να ευαισθητοποιηθούν αναφορικά με την ανάγκη τήρησης των προφυλάξεων ασφαλείας.
- Δημόσια εκπαίδευση σχετικά με τον ρόλο του κάθε πολίτη στη διασφάλιση της κατάλληλης διαχείρισης των αποβλήτων. Απλές ενέργειες μπορούν να συμβάλουν στην εξασφάλιση ενός καθαρότερου περιβάλλοντος. Η σταδιακή εισαγωγή συγκεκριμένων δράσεων, όπως η διαλογή των αποβλήτων κατά τη δημιουργία, θα συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση της διαχείρισης των στερεών αποβλήτων.
- H μετάβαση από την πολιτική σε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο υλοποίησης βασίζεται σε ιστορίες επιτυχίας από άλλες χώρες. Στην κατεύθυνση αυτή, σημείο εκκίνησης αποτελεί ο χαρακτηρισμός των αποβλήτων, η προσαρμογή ορθών πρακτικών διαχείρισης αποβλήτων και η προώθηση της χρήσης της τεχνολογίας σε δραστηριότητες, όπως η παραγωγή ενέργειας από απόβλητα.
- Τα απόβλητα δεν είναι άχρηστα. Η κουλτούρα της ανακύκλωσης είναι περισσότερο αναγκαίο από ποτέ να ενθαρρυνθεί. Η ανακύκλωση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του όγκου των αποβλήτων και στη μείωση της ανάγκης για εκμετάλλευση πρώτων υλών. Για παράδειγμα, η αυξανόμενη ζήτηση πλαστικών οδηγεί στο συμπέρασμα ότι απαιτείται περισσότερο πετρέλαιο, το οποίο συνοδεύεται από κόστος και επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Προς επίρρωση των παραπάνω, δεν υπάρχει αμφιβολία πως η μείωση των αποβλήτων μπορεί να αποφέρει σημαντικά οφέλη για την οικονομία, το περιβάλλον και την ανθρώπινη υγεία. Η επαναχρησιμοποίηση των πόρων μειώνει την εξάρτηση από πρώτες ύλες, τονώνει την ανταγωνιστικότητα και μειώνει τις περιβαλλοντικές πιέσεις[20].
[1] Παναγιωτακόπουλος, Δ. (2007)
«Βιώσιµη διαχείριση αστικών στερεών αποβλήτων», Β’ Έκδοση, Θεσσαλονίκη:
Εκδόσεις Ζυγός.
[2] Henry, R.K., Yongsheng, Z., Jun, D., 2006. Municipal solid waste
management challenges in developing countries – Kenyan case study. Waste
Management 26 (1), 92–100/Nemerow, N.L., 2009. Environmental Engineering:
Environmental Health and Safety for Municipal Infrastructure, Land Use and
Planning, and Industry, sixth ed. Wiley, Hoboken, N.J
[3] Chang, N. (2011) «ChemInform Abstract: Empowering Systems Analysis for Solid
Waste Management: Challenges, Trends, and Perspectives», Critical Reviews in Environmental Science and
Technology 43(26)
[4] Λοϊζίδου, Μαρία
(2006) «Στερεά Απόβλητα», εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα
[5] Μπαρδής, Γ. (2017) «Σχεδιασμός ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης απορριμμάτων – Η περίπτωση της Κρήτης», διπλ. εργασία ΜΠΣ Πανεπιστήμιο Πειραιά
[6] Εθνικό Πρόγραμμα Πρόληψης Δημιουργίας
Αποβλήτων 2021-2030
[7]
https://ypen.gov.gr/diacheirisi-apovliton/sterea-apovlita/
[8] Royal Commission on Environmental Pollution. 10th
Report tackling pollution—experience and prospects London: HMSO; 1984. Feb.
[9] Royal Commission
on Environmental Pollution, ό.π..
[10]
Pervez, A., Kafeel, A. (2013) «Impact of solid waste on health and the
environment», Special Issue of International Journal of Sustainable Development
and Green Economics (IJSDGE), ISNN No: 2315-4721, V-2, I-1, 2
[11] Wilson, D.C., 2007. Development drivers for waste
management. Waste
Management & Research 25 (3), 198–207.
[12]
Marshall, R., Farahbakhsh, K. (2013) «Systems approaches to integrated solid
waste management in developing countries»,
Waste management 33, 988-1003
[13]
Wilson, D.C., 2007, ό.π.
[14] Louis, G.E., 2004. A historical context of municipal
solid waste management in the
United
States. Waste Management & Research 22 (4), 306–322.
[15]
Wilson, D.C., 2007, ό.π.
[16]Seadon, J.K., 2006. Integrated waste management – looking beyond the
solid waste horizon. Waste Management 26 (12), 1327–1336.
[17] UN-HABITAT, 2010
[18] Λεονταράκης. Θ. (2013) «Τεχνολογίες
καύσης αστικών στερεών απορριμμάτων: Τεχνικά χαρακτηριστικά και οικονομικά
στοιχεία», πτυχ. μελέτη, ΑΤΕΙ Κρήτης
[19] Ziraba, A., Haregu, T., Mberu, B. (2016) «A review
and framework for understanding the potential impact of poor solid waste
management on health in developing countries», Archives of Public Health
[20] https://www.eea.europa.eu
Σχόλια