Η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στον εργασιακό χώρο, υπό το πρίσμα του Νέου Ποινικού Κώδικα (Άρθρο 337 Π.Κ, Νέα παράγραφος 4)
του Ηρακλή Μουράβα, Δικηγόρου
Η παρούσα κοινωνική κρίση, απότοκος της παρατεταμένης οικονομικής και υγειονομικής κρίσης που βίωσε η χώρα μας,μεταξύ των άλλων κοινωνικών συνεπειών που επέφερε ήταν και η επαύξηση της σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρους εργασίας.
Κάποιοι εργοδότες εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους αλλά και την ανοχή των εργαζομένων προβαίνουν σε ενέργειες που θίγουν την γενετήσια αξιοπρέπεια των τελευταίων και προσβάλλουν την προσωπικότητά τους. Οι εργαζόμενοι με τη σειρά τους σε μεγάλο βαθμό «σιωπούν» σ’ αυτές τις συμπεριφορές και πολλές μένουν ατιμώρητες καθόσον η απειλή της απόλυσης αν φθάσουν σε καταγγελία ή έγκληση τέτοιων συμπεριφορών, τα ενδεχόμενα «αντίποινα» από την πλευρά του εργοδότη, η αδήλωτη εργασία και κατ’ επέκταση η άγνοια των αρχών για την ύπαρξη εργασιακής σχέσης είναι παράγοντες που επιτείνουν αυτή την κατάσταση.
Μέσα σε αυτό το κλίμα και εν εξελίξει της υγειονομικής κρίσης, εμφανίστηκε και στη χώρα μας το κίνημα metoo στις αρχές του έτους που διανύουμε, ιδίως στον καλλιτεχνικό και αθλητικό χώρο και έριξε φως και δημοσιότητα σε όλη την επικράτεια για την σεξουαλική παρενόχληση σε χώρους εργασίας, πράγματα βέβαια που και πριν ήταν γνωστά σε κύκλους που ήταν άμεσα εμπλεκόμενοι σε αυτά τα φαινόμενα, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων.
Σ’ αυτές τις συνθήκες και σε συνδυασμό με μια σειρά από στυγερά εγκλήματα που συντελέστηκαν το τελευταίο διάστημα και συγκλόνισαν την κοινή γνώμη, ο Έλληνας νομοθέτης δεν έμεινε αμέτοχος και με τον νέο νόμο 4855/2021 μεταξύ των άλλων διατάξεων που τροποποιήθηκαν στον Ποινικό Κώδικα, τροποποιήθηκε προς το αυστηρότερο και το άρθρο 337 για την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας με την αλλαγή της παραγράφου 4.Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι ο κοινωνιολογικός όρος της «σεξουαλικής παρενόχλησης»που είναι πιο οικείος στην καθημερινότητα είναι σχεδόν ταυτόσημος με το νομικό όρο «προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας»
Πριν αναλύσουμε τη νέα διατύπωση παραθέτουμε την παλιά διατύπωσητης παρ. του εν λόγω άρθρου του Π.Κ που ίσχυε μέχρι πρότινος.
«Άρθρο 337 παρ.4. Όποιος προβαίνει σε χειρονομίες
γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων πράξεων σε
πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος την ανάγκη ενός
προσώπου να εργαστεί, τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη ή χρηματική
ποινή. Για την ποινική δίωξη απαιτείται έγκληση»
Η νέα διατύπωση
της παραγράφου 4 του εν λόγω άρθρου έχει ως εξής:
«Άρθρο 337, νέα παρ. 4. «Όποιος προβαίνει σε
χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήρα ή διατυπώνει προτάσεις για τέλεση γενετήσιων
πράξεων σε πρόσωπο που εξαρτάται εργασιακά από αυτόν ή εκμεταλλευόμενος τη
θέση προσώπου που έχει ενταχθεί σε διαδικασία αναζήτησης θέσης εργασίας
τιμωρείται με φυλάκιση έως τρία (3) έτη.»
Συγκρίνοντας τις δύο παραγράφους πριν και μετά το Ν. 4855/2021 παρατηρούμε κάποιες ομοιότητες αλλά και πολύ σημαντικές διαφορές που επέφερε η τροποποίηση.
Αυτό που δεν άλλαξε με την τροποποίηση του άρθρου 337 Π.Κ είναι ότι το έγκλημα της προσβολής της γενετήσιας αξιοπρέπειας σε χώρο εργασίας παραμένει πλημμέλημα καθώς τιμωρείται και πάλι με ποινή φυλάκισης ως τρία έτη. Επίσης η ιδιότητα του εργοδότη ως υποκείμενο τέλεσης της πράξης και εργαζόμενου ως δέκτη της πράξης παρέμεινε ως έχει. Τέλος η αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος της προσβολής της γενετήσιας ελευθερίας σε χώρο εργασίας παρέμεινε ίδια, είναι έγκλημα πολύτροπο καθώς η πλήρωση της αντικειμενικής υπόστασης συντελείται είτε με τις χειρονομίες γενετήσιου χαρακτήραείτε με τη διατύπωση προτάσεων για τέλεση γενετήσιων πράξεων από εργοδότη προς εργαζόμενο.
Ωστόσο πέραν από τις ομοιότητες περισσότερο θα σταθούμε στις διαφορές που υπάρχουν στη νέα διατύπωση της παρ. 4 του εν λόγω άρθρου (οι οποίες παραπάνω διακρίνονται με έντονα γράμματα) και καθ΄ επέκταση στις έννομες συνέπειες που αυτές δημιουργούν.
Η πρώτη διαφορά είναι ότι διευρύνεται το αξιόποινο της πράξης όχι μόνο για τον εργοδότη με τη στενή έννοια αλλά και για εκείνον που εκμεταλλεύεται τη θέση του και την αδυναμία του μη έχοντος εργασία με σκοπό να βοηθήσει έναν υποψήφιο εργαζόμενο. Αν δηλαδή κάποιος διατείνεται ότι έχει τις κατάλληλες «διασυνδέσεις» προκειμένου να βρει εργασία σε κάποιον που αναζητά και θέτει ως προϋπόθεση για να βοηθήσει την πρόταση και αποδοχή αυτής για ικανοποίηση δικών του ανήθικων αναγκών ή κάνει σωματικές κινήσεις ως προς τον υποψήφιο εργαζόμενο παρά τη θέλησή του φέρνοντάς τον σε δύσκολη θέση, τότε και εκείνος εμπίπτει στην εφαρμογή της εν λόγω ποινικής διάταξης.
Η δεύτερη διαφορά έχει να κάνει με το ότι η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στον εργασιακό χώρο τιμωρείται μόνο με φυλάκιση μέχρι τρία έτη. Η νέα παράγραφος μετά την τροποποίηση δεν δίνει την ευχέρεια στο δικαστή αξιολογώντας όλες τις περιστάσεις να επιβάλλει χρηματική ποινή ως μέτρο επιεικέστερο προς το δράστη της προσβολής της γενετήσιας ελευθερίας.
Και η τρίτη και σημαντικότερη διαφορά έχει να κάνει με το ότι η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας στο χώρο εργασίας πλέον διώκεται αυτεπάγγελτα και όχι κατ’ έγκληση από τον παθόντα, δηλαδή δεν απαιτείται μήνυση.
Αυτό έχει μεγάλη νομική και πρακτική σημασία καθ’ όσον από δω και στο εξής για την κίνηση της ποινικής δίωξης από τον εισαγγελέα αρκεί η καταγγελία ενώπιον τωνΑρχών της αξιόποινης πράξης εντός πέντε ετών (που είναι ο χρόνος παραγραφής για τα πλημμελήματα), χωρίς να απαιτείται πλέον η τήρηση της διαδικαστικής προϋπόθεσης της υποβολής της μήνυσης εντός τριμήνου. Με αυτόν τον τρόπο οι εργαζόμενοι θα έχουν στη διάθεσή τους τον απαιτούμενο χρόνο να καταγγείλουν τις σε βάρος τους αξιόποινες συμπεριφορές εργοδοτών ή συναδέλφων τους.
Συμπερασματικά, η πρόσφατη νομοθετική αλλαγή ως προς το αυστηρότερο της παρ. 4 του άρθρου 337 του Π.Κ για την προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση. Ιδίως η αυτεπάγγελτη κίνηση της ποινικής δίωξης και η κατάργηση της δυνατότητας επιβολής χρηματικής ποινής αντί φυλάκισης είναι αλλαγές οι οποίες μπορούν να επιφέρουν μείωση της σεξουαλικής παρενόχλησης σε χώρους εργασίας. Επειδή ο νόμος ψηφίστηκε πολύ πρόσφατα, μένει να δούμε τόσο την εφαρμογή του και την ερμηνεία του στο προσεχές διάστημα όσο και τη διαμόρφωση της από δω και πέρα νομολογίας από τα αρμόδια ποινικά δικαστήρια για τη συγκεκριμένη αξιόποινη πράξη.Οι αποφάσεις που από δω και στο εξής θα εκδοθούν ευελπιστούμε να είναι εντός του πνεύματος του νομοθέτη και της οικείας αιτιολογικής έκθεσης.
*Ο Ηρακλής Μουράβας είναι Δικηγόρος Βόλου, Μ.Δ.Ε Εμπορικού και Αστικού Δικαίου
Σχόλια