1.Εννοιολογικό πλαίσιο
Τα τελευταία δύο χρόνια, με αφορμή την εμφάνιση της πανδημίας covid-19, το φαινόμενο της τηλεργασίας έχει λάβει μεγάλες διαστάσεις, ως παράγοντας αντιμετώπισης της δύσκολης υγειονομικής κατάστασης που βιώνουμε. Στη διεθνή βιβλιογραφία συναντάμε ποικίλους ορισμούς για την τηλεργασία, μερικοί από τους οποίους είναι οι κάτωθι:
«Η τηλεργασία είναι ένας ευέλικτος τρόπος οργάνωσης της εργασίας, χωρίς να είναι απαραίτητη η φυσική παρουσία του εργαζόμενου στο χώρο εργασίας καθ’ όλη τη διάρκεια του ωραρίου του. Η εφαρμογή της τηλεργασίας προϋποθέτει τη συχνή χρήση τεχνικών ηλεκτρονικής επεξεργασίας πληροφοριών και την εκτεταμένη χρήση τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού (π.χ. τηλέφωνο, φαξ, αυτόματο τηλεφωνητή, ηλεκτρονικό υπολογιστή με πρόσβαση σε δίκτυο), αλλά και άλλων προηγμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών όπως ISDN, φωνητικό mail, τηλεδιάσκεψη, κινητή τηλεφωνία, εκτροπή κλήσεων κ.ά.»[1].
Στο σημείο αυτό αξίζει να γίνει αναφορά στον Ν. 2639/1998 (άρθρο 1 παρ. 1), όπου ορίζεται η τηλεργασία ως άτυπη μορφή απασχόλησης και γίνεται μία προσπάθεια να δοθεί λύση στο πρόβλημα του χαρακτηρισμού της εργασιακής σχέσης των τηλεργαζόμενων ως εξαρτημένης, με την πρόβλεψη ότι η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και απασχολούμενου για την παροχή τηλεργασίας τεκμαίρεται ότι δεν υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η σύμβαση καταρτίζεται εγγράφως και γνωστοποιείται μέσα σε 15 ήμερες στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας. Προβλέπεται ότι το εν λόγω τεκμήριο δεν ισχύει εάν ο τηλεργαζόμενος προσφέρει την εργασία του αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη. Ο εργοδότης υποχρεούται επιπλέον να υποβάλει στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας αναλυτική συγκεντρωτική κατάσταση των τηλεργαζόμενων, υπό καθεστώς παροχής ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου εντός 9 μηνών από τη δημοσίευση του ανωτέρου νόμου, αλλιώς τεκμαίρεται ότι έχει συναφθεί σύμβαση εξαρτημένης εργασίας[2].
Σύμφωνα με τον ορισμό της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, «η τηλεργασία είναι μια μέθοδος οργάνωσης και εκτέλεσης της εργασίας, σύμφωνα με την οποία σημαντικό μέρος του χρόνου εργασίας πραγματοποιείται εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης και των χώρων, όπου παραδίδονται τα αποτελέσματα της εργασίας, ενώ η ίδια η εργασία εκτελείται με τη χρήση πληροφορικής τεχνολογίας και της τεχνολογίας μεταφοράς δεδομένων[3]».
Επιπρόσθετα, ως τηλεργασία ή εργασία από απόσταση, ορίζεται η μορφή εργασίας κατά την οποία ο εργαζόμενος εργάζεται από το σπίτι του ή κάποια άλλη τοποθεσία, κάνοντας χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και της τεχνολογίας γενικότερα, για επικοινωνία με τα γραφεία της επιχείρησης, τους συναδέλφους, τους προϊσταμένους και τους πελάτες[4]. Η τηλεργασία δεν αποτελεί επάγγελμα, αλλά μορφή οργάνωσης της εργασίας. Συγκεκριμένα, η τηλεργασία παρέχει ευελιξία στον χώρο και τον χρόνο εκτέλεσης μιας εργασίας. Η εκτέλεση της εργασίας πρέπει να πραγματοποιείται εκτός του χώρου της επιχείρησης σε τακτική βάση και για συνεχόμενο χρονικό διάστημα. Έτσι, η τυχόν επικοινωνία του εργαζομένου με το γραφείο του κατά τη διάρκεια των διακοπών δεν εμπίπτει στην έννοια της τηλεργασίας και ο εν λόγω εργαζόμενος δεν θεωρείται τηλεργαζόμενος[5].
Ολοκληρώνουμε το εννοιολογικό πλαίσιο με τον ορισμό του καθηγητή Κουκιάδη, σύμφωνα με τον οποίο «η τηλεργασία νοείται ως η εργασία από απόσταση με σύμβαση εργασίας εξαρτημένης ή ανεξάρτητης που προσφέρεται άμεσα σε μια επιχείρηση με τη συνδυασμένη χρήση της πληροφορικής, των τηλεπικοινωνιών και κάθε άλλης δυνατότητας που έχουν τα μέσα πολλαπλής επικοινωνίας[6]».
2.Μορφές και χαρακτηριστικά τηλεργασίας
Οι πιο συνηθισμένες μορφές τηλεργασίας είναι οι ακόλουθες[7]:
• Εργασία από το σπίτι: Ο τηλεργαζόμενος εργάζεται κυρίως από το σπίτι του αντί στα γραφεία της επιχείρησης ή στα γραφεία του πελάτη.
• Κινητή Τηλεργασία: Ο τηλεργαζόμενος δεν έχει σταθερή βάση, αλλά μετακινείται διαρκώς και εκτελεί την εργασία του εν κινήσει ή σε διαφορετικές εγκαταστάσεις κάθε φορά.
• Τηλεκέντρα: Είναι λειτουργικοί, ολοκληρωμένοι χώροι της επιχείρησης με συγκεντρωμένο όλο τον απαραίτητο εξοπλισμό για την εκτέλεση της εργασίας. Ο τηλεργαζόμενος μετακινείται στο τηλεκέντρο για την εργασία του, που συνήθως βρίσκεται περιφερειακά, αντί να μετακινείται στα κεντρικά γραφεία της επιχείρησης.
• Τηλεκατοικίες: Πρόκειται για μία μορφή τηλεκέντρων με τη διαφορά ότι ανήκουν στις τοπικές κοινότητες και όχι σε κάποια επιχείρηση. Αναφέρονται για ιστορικούς λόγους, καθώς ξεκίνησαν την τηλεργασία στις Σκανδιναβικές χώρες, με σκοπό την εκπαίδευση κατοίκων απομακρυσμένων περιοχών.
Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της τηλεργασίας, αυτά συνοψίζονται στα κάτωθι[8]:
- Η τηλεργασία είναι η εργασία που εκτελείται εξ αποστάσεως, δηλαδή εκτός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης.
- Η τηλεργασία βασίζεται στη χρήση της πληροφορικής, ως μέσου εκτέλεσης της εργασίας και της ηλεκτρονικής επικοινωνίας, ως μέσου μεταφοράς των αποτελεσμάτων της εργασίας. Με τον περιορισμό αυτό, δεν συμπεριλαμβάνονται στην τηλεργασία παραδοσιακές μορφές εργασίας κατ’ οίκον.
- Η τηλεργασία με την αυστηρή της έννοια προϋποθέτει την εκτέλεση της εργασίας, εκτός των χώρων της επιχείρησης σε τακτική βάση και όχι περιστασιακά. Επομένως, αποκλείονται μικτές μορφές τηλεργασίας και εργασίας στο εσωτερικό της επιχείρησης στο βαθμό που η τηλεργασία εκτελείται κατά συνήθη τρόπο. Δεν θεωρείται ως τηλεργαζόμενος κάποιος που επί δυο ή τρεις εβδομάδες στην καλοκαιρινή περίοδο εργάζεται μακριά από το γραφείο του.
- Η τηλεργασία δεν αποτελεί επάγγελμα, αλλά μορφή οργάνωσης της εργασίας και δε θεωρείται αυτονόητο ότι κάθε επάγγελμα θα μπορούσε να ασκηθεί μέσω τηλεργασίας.
- Η τηλεργασία αποτελεί εθελοντική μορφή εργασίας (τόσο για τον εργαζόμενο όσο και για τον εργοδότη).
- Η τηλεργασία μπορεί να εφαρμοστεί σε εργασίες επεξεργασίας της πληροφορίας που αφορούν τόσο σε εργασίες χαμηλής εξειδίκευσης, όπως είναι η αποστολή και λήψη δεδομένων, η τηλεγραμματεία και η τηλεμετάφραση όσο και σε εργασίες που απαιτούν υψηλή εξειδίκευση, όπως είναι η πληροφοριακή ανάπτυξη και ο προγραμματισμός.
- Η τηλεργασία μπορεί να αφορά σε εφαρμογές διανομής της πληροφορίας, όπως είναι η τηλεκατάρτιση, η τηλεκπαίδευση και το telemarketing.
- O τομέας της εκμετάλλευσης και συντήρησης των συστημάτων πληροφόρησης μπορεί να γίνει αντικείμενο εφαρμογής τηλεργατικών πρακτικών.
3. Οφέλη από την χρήση τηλεργασίας
Μέσω της τηλεργασίας, ο εργαζόμενος δύναται να έχει ποικίλα οφέλη, όπως είναι η εξοικονόμηση χρόνου μετακινήσεων, η εργασία σε ευέλικτες ώρες, ο καλύτερος συνδυασμός της επαγγελματικής ζωής και της οικογενειακής ζωής, η διεύρυνση των ευκαιριών εργασίας και η ένταξη στην αγορά εργασίας ατόμων με οικογενειακά προβλήματα και προβλήματα υγείας.
Επιπρόσθετα, η τηλεργασία μπορεί να αποφέρει πολλά πλεονεκτήματα και στην ίδια την επιχείρηση, εκτός από τον εργαζόμενο, καθώς συντελεί στην άνοδο της παραγωγικότητας, στη μείωση του κόστους εγκαταστάσεων, στη διατήρηση εξειδικευμένου προσωπικού και στη διεύρυνση των επιλογών προσφερόμενου προσωπικού από άλλες τοποθεσίες.
Η τηλεργασία συμβάλλει στη μείωση των μετακινήσεων των εργαζομένων, με αποτέλεσμα τη σπανιότερη χρήση μέσων μεταφοράς, τη μείωση των ατυχημάτων και των δαπανών για την ιατρική περίθαλψη των τραυματιών, τη μικρότερη εκπομπή ρύπων και κατ’ επέκταση την προστασία του περιβάλλοντος.
Επίσης, η τηλεργασία επιτρέπει την ανάπτυξη απομακρυσμένων περιοχών και ενισχύει το δικαίωμα ίσης μεταχείρισης στην εργασία, καθώς κάτοικοι νησιών, δύσβατων περιοχών ή ορεινών όγκων μπορούν να εργαστούν επί ίσοις όροις, χωρίς να χρειαστεί να εγκαταλείψουν τον τόπο τους. Ιδιαίτερα σημαντικό κρίνεται το γεγονός πως μέσω της τηλεργασίας, παρέχονται ευκαιρίες ένταξης στις ευπαθείς κοινωνικά ομάδες, με αποτέλεσμα τη μείωση της ανεργίας και τη μείωση των κοινωνικών αποκλίσεων.
Τέλος, καθώς η πιο συνηθισμένη μορφή τηλεργασίας είναι η εργασία από το σπίτι, αποφεύγεται η εξάπλωση μεταδιδόμενων ασθενειών, καθώς υπάρχει μικρότερος συνωστισμός ατόμων[9]. Την τρέχουσα περίοδο με την εμφάνιση της covid-19, αυτό καθίσταται ιδιαίτερα σημαντικό, καθώς αποτελεί ένα αναγκαίο μέτρο πρόληψης και αντιμετώπισης της πανδημίας.
Εκτός από τα προαναφθέντα, αξίζει να επισημανθεί πως με την εφαρμογή της τηλεργασίας, η κάθετη ιεραρχική οργάνωση μετατρέπεται σε οριζόντια, λόγω της ελαχιστοποίησης του ρόλου των ενδιάμεσων στελεχών[10].
4.Συμπέρασμα
Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, γίνεται κατανοητό πως ο ρόλος της τηλεργασίας είναι ιδιαίτερα σημαντικός, ειδικά σε περιόδους υγειονομικής κρίσης, όπως η τρέχουσα. Η σημαντικότητα του εν λόγω μέτρου, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση πιθανών κρουσμάτων covid-19, για αυτό και με τα ισχύοντα μέτρα, το ποσοστό τηλεργασίας των εργαζομένων αυξήθηκε σε 50% τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Παρόλα αυτά, οφείλουμε να αναφέρουμε πως η τηλεργασία δεν έχει μόνο θετικά αποτελέσματα. Στα αρνητικές συνέπειες[11] του εν λόγω μέτρου ανήκουν το υψηλό κόστος εκκίνησης και λειτουργίας των εφαρμογών, η δυσκολία της λειτουργίας συντονισμού και επίβλεψης της εργασίας από τους προϊσταμένους, η αδυναμία ανάπτυξης ισχυρής οργανωτικής κουλτούρας και υιοθέτησης αλλαγών στην επιχείρηση ή τον οργανισμό, ο κίνδυνος απώλειας κρίσιμων δεδομένων, εξαιτίας τεχνικών προβλημάτων, η δυσκολία αντιμετώπισης ζητημάτων διοίκησης και εκπαίδευσης του ανθρώπινου δυναμικού, καθώς επίσης και ψυχολογικά –συναισθηματικά προβλήματα που ενδέχεται να εμφανιστούν, εξαιτίας της περιθωριοποίησης από το κοινωνικό σύνολο και του αισθήματος μοναξιάς και εργασιακής απομόνωσης, που μπορεί να βιώσουν ορισμένοι εργαζόμενοι.
Το φαινόμενο της τηλεργασίας έχει επεκταθεί σε πολλές χώρες της ΕΕ τα τελευταία δύο χρόνια για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης. Σύμφωνα με ευρωπαϊκό οδηγό, βασικό ζήτημα αποτελεί η ενίσχυση της κουλτούρας του οργανισμού, μέσω του αισθήματος ασφάλειας και εμπιστοσύνης. Μόνο τότε θα δημιουργηθεί αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ εργαζόμενων και επιχείρησης και θα ενισχυθεί η ευημερία και η αποτελεσματικότητα του οργανισμού. Στο πλαίσιο αυτό, έννοιες όπως η ενσυναίσθηση και η εμπιστοσύνη επιδρούν σημαντικά στη σχέση μεταξύ εργαζόμενου και εργοδότη, με αποτέλεσμα να μειώνεται η εργασιακή ανασφάλεια και να ενισχύεται η αποδοτικότητα του ανθρώπινου δυναμικού[12].
Δείτε και άλλα άρθρα της Γεωργίας Τσάκνη εδώ
[1]
Gray M., Hodson N., Gordon G. (1993), Teleworking: Explained, John Wiley &
Sons,
[2] Θεοχάρη, Α. (2013) «Τηλεργασία»,
ΤΕΙ Καβάλας, διπλ. εργασία
[3]
Johnston P., Nolan J. (2002), eWork 2002 - Status Report on New Ways to Work in
the Knowledge Economy,
ftp://ftp.cordis.europa.eu/pub/ist/docs/ka2/ework2002en.pdf
[4]
http://ebooks.edu.gr/ebooks
[5]
http://ebooks.edu.gr/ebooks
[6] Κουκιάδης Ι. (1996), «Τηλεργασία.
Νέες μορφές οργάνωσης της επιχείρησης», Δελτίο Εταιρειών Επιχειρήσεων, τεύχος
1/1996, σελ. 12-20
[7] http://ebooks.edu.gr/ebooks
[8] Θεοχάρη, Α. (2013) «Τηλεργασία»,
ΤΕΙ Καβάλας, διπλ. εργασία
[9] http://ebooks.edu.gr/ebooks
[10] Κουκουβίνος, Λ., Κουσούνη, Α.
(1999) «Η επίδραση της μικροηλεκτρονικής στις εργασιακές σχέσεις – Το φαινόμενο
της τηλεργασίας», Επιθεώρηση Εργατικού Δικαίου, τόμος 58. ‘Εκδοση Τσιμπούκης,
Π., Αθήνα, σελ. 529-535
[11] Σκαρίπα, Ε. (2008) «Η τηλεργασία ως
ευέλικτη μορφή απασχόλησης», διπλ. εργασία ΕΣΔΔΑ
[12] International Labour Organization (2020) «Teleworking
during the COVID-19 pandemic and beyond», A
practical guide
Σχόλια