Α. 1. Στην Χώρα μας πρόσφατα (Ν.4808/2021 «(...) Σύσταση Ανεξάρτητης Αρχής «Επιθεώρηση Εργασίας» (...) – Α’ 101) καταργήθηκε η Ειδική Γραμματεία Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας, μείζων οργανωτικός σχηματισμός του Υπουργείου Εργασίας, και συστήθηκε ως Ανεξάρτητη Διοικητική Αρχή (ΑΔΑ) η «Επιθεώρηση Εργασίας», που διοικείται από πενταμελές Διοικητικό Συμβούλιο και τον Διοικητή αυτής. Η νέα ΑΔΑ αντιμετωπίζει την πρόκληση, να δαμάσει την πολύ δυναμική εργασιακή αγορά στην Χώρα μας, που έχει καταστεί κατά κλάδους αχαλίνωτη λόγω των έκτακτων συνθηκών του κορονοϊού. Θα τό επιτύχει; Ας περιμένουμε διά ανοχής τις εξελίξεις – για λίγο όμως!
2. Ενα από τα κύρια κεκτημένα του ευρωπαϊκού συνταγματικού πολιτισμού και του κοινοτικού θεσμικού διοικητικού οικοδομήματος είναι μεταξύ πολλών άλλων η ισόρροπη λειτουργία των ΑΔΑ και των Ρυθμιστικών Αρχών (ΡΑ), ενώ μάλιστα το Σύνταγμα της Χώρας μας ήδη κατά την αναθεώρησή του το 2001 προχώρησε στην διάκριση των ΑΔΑ και ΡΑ σε συνταγματικά κατοχυρωμένες και νομοθετικά προβλεπόμενες. Παρά την ρητή συνταγματική πρόβλεψη δυστυχώς οι Αρχές αυτές δεν έχουν μέχρι σήμερα επιτελέσει στο έπακρο τον ιστορικό ρόλο τους, αλλά αντίθετα έχουν περιορισθεί πλην πολλών διακηρύξεων σε νωθρές και χλιαρές παρεμβάσεις – με ευχάριστη εξαίρεση την Επιτροπή Ανταγωνισμού την περίοδο από το 2019 έως σήμερα. Απόδειξη της ατονίας και της ατολμίας της λειτουργίας των Αρχών είναι η εικόνα των αρρύθμιστων κλάδων και των ανεπίσκοπων τομέων της Εθνικής Οικονομίας και της Κοινωνίας, όπου σήμερα δραστηριοποιούνται (;) οι ΑΔΑ, καθ’ον χρόνο η αγορά στενάζει, ενώ... "οι καιροί ου μενετοί" !
3. Στην Ελληνική αγορά εργασίας υπό τις επιβαρυντικές περιστάσεις του Covid-19, της ενεργειακής κρίσης και των στασιμοπληθωριστικών φαινομένων διεθνώς η διατήρηση σήμερα με δυσμενείς προοπτικές επιδείνωσης των ποσοστών ανεργίας σε δυσθεώρητα ύψη, η υποτροπή του μεταναστευτικού ρεύματος του brain drain, οι χαμηλοί δείκτες επιτυχίας των πρωτοβουλιών για το brain gain, σε συνδυασμό με την πλήρη ανατροπή παγκοσμίως του συνταγματικώς προστατευόμενου κανονιστικού πλαισίου του Συλλογικού Εργατικού Δικαίου, όπως τό γνωρίζαμε έως πρότινος, η αναρρίχηση της αδήλωτης και "μαύρης" εργασίας σε ύψη ικανά να τά φθάσουν μόνο... ο Σεργκέι Μπούμκα και η ημέτερη Κατερίνα Στεφανίδου (!), και η καταστροφή των εργασιακών συναλλακτικών ηθών μόνο σκοτεινό μέλλον μπορούν να υπόσχονται στην Ελληνική Οικονομία και συνακόλουθα στην Κοινωνία. Οι Κρατικοί Ελεγκτικοί Μηχανισμοί (ενδεικτικώς τέως ΣΕΠΕ, Επιθεωρήσεις Εργασίας, Υπηρεσίες και Κλιμάκια Ελέγχου του ΟΑΕΔ, του Υπουργείου Εργασίας και των Ασφαλιστικών Φορέων) δεν έχουν επιτύχει τον στόχο τους και αιτία για αυτό πολύ απλά είναι πρωταρχικώς η πολυαρχία, η γραφειοκρατική αντίληψη και η έλλειψη συντονισμού. Την ίδια στιγμή οι Φορείς Συλλογικής Δράσης και οι Συνδικαλιστικοί Φορείς Εργαζομένων και Εργοδοτών χειμαζόμενοι οι ίδιοι από την συνεχιζόμενη Κρίση και την επιδεινούμενη Υφεση διανύουν περίοδο αναζήτησης νέου ρόλου και νέου περιεχομένου στην αποστολή τους ως Κοινωνικών Εταίρων χωρίς να μπορούν να προσφέρουν απλή βοήθεια στον μέσο δοκιμαζόμενο είτε εργαζόμενο είτε δραστηριοποιούμενο επιχειρηματικά.
Β. 1. Η Ελληνική Αγορά Εργασίας το τελευταίο διάστημα θα μπορούσε – έστω καθ’υπερβολήν – να λεχθεί ότι βρίσκεται ολίγον (λιγότερο από ένα βήμα πριν πάντως ...) προ της μετατροπής της σε "ζούγκλα" και σε χώρο απόλυτης ανομίας, ατιμωρησίας και τελικά χάους. Ωστόσο κατά διαλεκτική εξέλιξη είναι και η πλέον πρόσφορη και κατάλληλη στιγμή να ιδρυθεί και να λειτουργήσει ο "Συνήγορος του Εργαζομένου" (Συνήγορος) - όχι ως ακόμα μία Διοικητική Αρχή ή Υπηρεσία, αλλά ως ένας μονοπρόσωπος, ευέλικτος και εύκολος στην πρόσβαση θεσμός, που θα επιλαμβάνεται αμέσως των ζητημάτων ελέγχου εφαρμογής της εργασιακής Νομοθεσίας, θα δίνει αποτελεσματικές και απτές λύσεις και θα δρα ως Υπερασπιστής του αληθινά αδύναμου. Διά της σύστασης του Συνηγόρου θα πρέπει ταυτόχρονα να καταργηθούν όλες οι συναρμόδιες έως σήμερα Αρχές και Υπηρεσίες περί τα εργασιακά θέματα, ενώ πρωταρχικό ζήτημα έτσι θα καταστεί το περιεχόμενο και το εύρος των παραχωρούμενων εξουσιών προς αυτόν - ακόμα και συναρμοδιοτήτων, αρκεί να εξοπλισθεί με την ταχύτητα, την ετερόνομη επιτακτικότητα και την ισχύ στην αντίδραση και το προνόμιο της χρονικής προτεραιότητας της δράσης του.
2. Ο Συνήγορος ως Αρχή πρέπει να δομηθεί ως μονοπρόσωπο όργανο κατά το πρότυπο του τέως Γενικού Επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης (νυν Διοικητή Εθνικής Αρχής Διαφάνειας) επικουρούμενος από τέσσερες (4) το πολύ Βοηθούς Συνηγόρους ανά γεωγραφική περιοχή της Χώρας με αποφασιστικές αρμοδιότητες ελέγχου και εποπτείας και ενισχυμένες εξουσίες άμεσης επίληψης και εκτέλεσης και με πρόβλεψη μίας απλούστατης και ευέλικτης διαδικασίας για την παρέμβασή του. Ο Συνήγορος θα πρέπει να συγκεντρώσει τις σκόρπιες αρμοδιότητες άλλων Φορέων και Υπηρεσιών στον δικό του, αποκλειστικό, κύκλο δράσης – κατά το πρότυπο της σημερινής ΑΑΔΕ, ενώ η δράση του επί καταγγελιών τόσο εργαζομένων, όσο και εργοδοτών, προς αυτόν θα πρέπει να εκκινεί από την περιληπτική πιθανολόγηση για την αντιμετώπιση άμεσου κινδύνου και επείγουσας ανάγκης. Συνολικά ο ρόλος του θα μπορούσε να αφορά την κινητοποίησή του είτε προληπτικά είτε κατασταλτικά, την αυτεπάγγελτη κίνηση, αλλά και με αναφορά προς προς αυτόν, πάντως σε κάθε περίπτωση να δρα άμεσα και αποτελεσματικά, ει δυνατόν και ... αυθημερόν (!), αφού μόνο έτσι θα κερδίσει την εμπιστοσύνη της κοινωνίας. Ο Συνήγορος θα μπορούσε να ενεργοποιείται σχηματικώς και με ένα - πάντα επώνυμο προς εκείνον υπό καθεστώς προστασίας - τηλεφώνημα ή ηλεκτρονικό μήνυμα, να δρα είτε ο ίδιος είτε διά των Βοηθών του ανυπερθέτως και χωρίς δεύτερες σκέψεις εκτελώντας παραγγελία του διά των υφιστάμενων ελεγκτικών και προανακριτικών Αρχών και Υπηρεσιών στην Επικράτεια σε πρώτο χρόνο. Ταυτόχρονα όμως θα έχει και την εξουσία ακόμα και δικαστικού ελέγχου ψευδούς και αστήρικτης καταγγελίας προς αυτόν από καταγγέλλοντα, εργοδότη ή εργαζόμενο.
Γ. Ας μην κρυβόμαστε : αντιδράσεις στην καθιέρωση ενός μονοπρόσωπου θεσμού αποτελεσματικής προστασίας και άμεσης δράσης χωρίς οικονομικό κόστος και άσκοπες καθυστερήσεις, ως ο προτεινόμενος Συνήγορος, που θα αντικαταστήσει άγνωστο αριθμό καθευδουσών Αρχών και περιττών Υπηρεσιών και άμεσα θα ορθολογικοποιήσει την εικόνα της αγοράς εργασίας στην Χώρα χωρίς «διαμεσολαβήσεις», θα παρουσιασθούν και μάλιστα έντονα χρωματιζόμενες από την κομματική και συνδικαλιστική επετηρίδα από την εν δυνάμει θιγόμενη καθεστηκυία τάξη όσων έχουν χρίσει εαυτούς μόνους "εκπροσώπους των εργοδοτών, των εργαζομένων και των λαϊκών συμφερόντων". Ωστόσο η κοινωνία δεν μπορεί να περιμένει άλλο.
* Ο Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής είναι Δικηγόρος ΔΣΑ – Εμμισθος Δικηγόρος ΝΥ ΟΑΕΔ, LL.M., LL.M., ΥΔ Παντείου Πανεπιστημίου/ e-mail: ioanniskymionis@yahoo.gr
Σχόλια