Καθιέρωση «Επίκουρων Μελών Δικαστηρίων» ως αποτελεσματική λύση στο χρόνιο πρόβλημα απονομής της δικαιοσύνης

του Ιωάννη Ελ. Κυμιωνή, Δικηγόρου*

α. Το πρόβλημα / Από πολλές πλευρές διαρκώς αναφέρονται και  υπογραμμίζονται  παράμετροι του χρόνιου και δομικού προβλήματος λειτουργίας  κατά την απονομή δικαιοσύνης  στην Χώρα μας. Η κατάσταση γνωστή : κατάθεση διοικητικού ενδίκου βοηθήματος και προσδιορισμός της πρώτης συζήτησης της Υπόθεσης μετά από πέντε, έξι ή και επτά (!) κατά μέσο όρο χρόνια, κατάθεση αστικής Αγωγής κατά την τακτική διαδικασία των 100 ημερών (ήδη 90) και προσδιορισμός προς συζήτηση μετά από ...δύο τουλάχιστον χρόνια (!), ενώ για την έκδοση αμετάκλητης  Απόφασης  μπορεί να απαιτηθούν έως και ... δεκαοκτώ  χρόνια κατά δικαιοδοσία! Σε τέτοιο σημείο είχε φθάσει η κατάσταση, ώστε σε έκαστο εκ των τριών ταπεινωτικών, «Ανταλκίδειων», Μνημονίων της Χώρας μας εν μέσω κρίσης (2010-2019) και ύφεσης να τίθεται ουσιώδης όρος από τους  δανειστές, «για να πάρουμε την δόση μας» (!),  η διεθνής υποχρέωση της Χώρας μας περί την  άμεση δικαιοδοτική εκκαθάριση των δικαστικών εκκρεμοτήτων των εκατοντάδων χιλιάδων φορολογικών κτλ δικογραφιών (βλ. ενδεικτικώς άρ. 1 εδ. 5.2 {Δικαιοσύνη} Ν. 4336/ 14.08.2015 (Α’ 94) – Γ’ Μνημόνιο).

Επιγραμματικώς τα κατά τον ταπεινοφρόνως υπογράφοντα μετά 30ετή και συνεχιζόμενη διαδρομή στα ακροατήρια αναμφισβήτητα δεδομένα του συστημικού ζητήματος είναι (α) η άρνηση των Δικαστών να αυξήσουν την αποδοτικότητά τους και η προσκόλλησή τους σε τυπολατρικές άνευ ουσίας ξεπερασμένες από τα πράγματα πρακτικές, (β) η έλλειψη διοικητικής πρωτοβουλίας των Συμβουλίων Διοίκησης των Δικαστηρίων και η έλλειψη πνεύματος διοίκησης και ηγεσίας σε αυτά, για να καλύψουν τις όποιες ανεπάρκειες των δικαιοδοτικών οργάνων, (γ)  ο  ανάξιος λόγου συγκεκριμμένος κτιριακός και λοιπός εξοπλισμός των Δικαστηρίων, (δ) η ανεύθυνη τάση των Δημοσίων, των Δημοτικών, των Ασφαλιστικών και των φορολογικών Αρχών να δημιουργούν άνευ προφανούς λόγου δικαστικές αμφισβητήσεις, (ε) η τάση του Δικηγορικού Σώματος να "δικαστηριοποιεί" πάσα εκκρεμότητα  χάριν διεύρυνσης της δικηγορικής ύλης, (στ)  η κατάχρηση του «θεσμού» των αναβολών συζητήσεως των ενδίκων βοηθημάτων και μέσων, (ζ) οι σχοινοτενείς, αναποτελεσματικοί  και αναχρονιστικοί Κώδικες Δικονομίας, (η)  ειδικώς στο Δημόσιο η ορθή, αλλά δυσλειτουργική και μη εφαρμοσθείσα τελικώς, καθιέρωση του Σώματος Φορολογικών Διαιτητών, η απερίσκεπτη άρνηση καθιέρωσης της δυνατότητας φορολογικών  συμβιβασμών και συμψηφισμών, η τάση έκαστης Διοικητικής Αρχής να δημιουργεί αντιδικίες με τον ιδιώτη και να εξαντλεί τα ένδικα μέσα, ακόμα και εάν έχει ηττηθεί δικαστικώς από τον πρώτο βαθμό δικαιοδοσίας  κατά οφθαλμοφανή τρόπο, (θ) η έλλειψη πλαισίου ισχυρών κυρώσεων για την δικαστική δαπάνη και χρηματικών δικαστικών ποινών ως μέτρων αποτροπής κατά όσων δημιουργούν και συντηρούν την  αντιδικία από πλευράς  ιδιωτών, καθώς και Διοικητικών  Αρχών, και επιβαρύνουν τελικώς τους αντιδίκους και  το Δημόσιο με τόκους και προσαυξήσεις.

Η Χώρα μας για τις προκλητικά μεγάλες καθυστερήσεις κατά την απονομή της δικαιοσύνης ειδικά έχει επανειλημμένα καταδικασθεί από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), μολονότι σταθερά στο Στρασβούργο αυτή επικαλείται τους ίδιους λόγους περί έλλειψης ανθρώπινου δυναμικού και  εξοπλισμού κτλ. Η στα όρια του κυνισμού αδιαφορία για τις συνέπειες από τις καθυστερήσεις οδήγησε στο σημείο, αντί να λυθεί άρδην το πρόβλημα των καθυστερήσεων, (ι) να καθιερωθεί διά του Ν. 4055/2012 ειδικό  ένδικο βοήθημα, η Αίτηση Δίκαιης Ικανοποίησης, με αίτημα την καταβολή αποζημίωσης στον ζημιωθέντα ιδιώτη διάδικο για την  ζημία του από μόνη την καθυστέρηση, που έχει προκληθεί από το δομικό πρόβλημα της Δικαιοσύνης, είτε κερδίσει είτε ηττηθεί στην Υπόθεση (!), (ιι) να αναγνωρισθεί από τις δικαστικές αρχές  σχεδόν ανερυθρίαστα και εξόχως "ωχαδελφικά" ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ η αστική ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου για πράξεις  και παραλείψεις των ... δικαστικών αρχών κατά την εκτέλεση των δικαιοδοτικών καθηκόντων τους στην Απόφαση της Ολομέλειας ΣτΕ 1501/2014!... Η κατάσταση λόγω της καθυστέρησης απονομής δικαιοσύνης και τελικώς αρνησιδικίας έχει επισημανθεί εντός συνόρων ιδίως από τον ΣΕΒ, ενώ διεθνώς από τον ΟΟΣΑ, την Παγκόσμια Τράπεζα [στην Εκθεση «Doing Business 2020»] ακόμα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στους εκδιδόμενους κατ’έτος Πίνακες Επιδόσεων των Εθνικών Συστημάτων Δικαιοσύνης της ΕΕ βάσει των στοιχείων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ : εκεί η Χώρα μας κατατάσσεται πολύ χαμηλά ιδίως όσον αφορά την αντίληψη των πολιτών για την κατάσταση και την ανεξαρτησία των συστημάτων δικαιοσύνης στην Χώρα τους, για να μην αναφέρουμε τον χρόνο απονομής δικαιοσύνης ανά Υπόθεση (1.711 ημέρες κατά μέσο όρο σήμερα!) και το οικονομικό κόστος για τον πολίτη ως προς την λειτουργία και την απονομή δικαιοσύνης.

β.  700  Επίκουρα Μέλη, 35 Συντονιστές, 7μελές Ανώτατο Συμβούλιο Εποπτείας / 1. Η  λύση στο  πρόβλημα ΔΕΝ  είναι η ανορθολογική πρόσληψη και άλλων ισόβιων Δικαστικών Λειτουργών ή μόνη η ψηφιοποίηση της γραμματειακής και άλλης διοικητικής λειτουργίας των Δικαστηρίων ή η χωρίς στόχευση και σχεδιασμό τοποθέτηση διοικητικών υπαλλήλων στις Γραμματείες των Δικαστηρίων παρά τα αναμφισβήτητα τεράστια κενά στην στελέχωση των Υπηρεσιών. Και αυτό, διότι οι απαρχαιωμένοι ήδη ισχύοντες  Κανονισμοί Εσωτερικής Υπηρεσίας στα Δικαστήρια αποτελούν Αποφάσεις της Ολομέλειας αυτών, που εγκρίνονται  στην Ολομέλεια του οικείου Ανωτάτου Δικαστηρίου (βλ. ενδεικτικώς Ολ ΣτΕ 2/2014 Αρμ.2014.658), απλώς διαχειρίζονται την  γραφειοκρατική αντίληψη καταγραφής αριθμού οργανικών θέσεων σε ξεπερασμένα από τα πράγματα οργανογράμματα  χάριν εξασφάλισης βέβαιης δημοσιοϋπαλληλικής σταδιοδρομίας χωρίς περιγραφή αρμοδιοτήτων και υποχρεώσεων  εξ αυτών σε  απόλυτη συνεργασία με τα προβλεπόμενα κατ’άρ. 92 Συντάγματος αντιστοίχως λειτουργούντα Υπηρεσιακά Συμβούλια (βλ. ενδ. ΟλομΣτΕ 3178/2014 ΕΔΔΔΔ 2015.291).

Ρεαλιστική πρόταση του υπογράφοντος είναι η πρόσκαιρη και μόνο ενίσχυση επί μία πενταετία του ανθρωπίνου δυναμικού στα Δικαστήρια διά της άμεσης καθιέρωσης ως βοηθών και συνεργατών των Δικαστικών Λειτουργών θέσεων "Επίκουρων Μελών Δικαστηρίων" επί θητεία [στο εξής : ΕΜΔ] και σε αριθμό τουλάχιστον επτακοσίων (700) ατόμων σε πρώτη πιλοτική φάση προς αναλογική διασπορά στα τριάντα (30) μεγαλύτερα Πρωτοδικεία και στα πέντε (5) μεγαλύτερα Εφετεία της Χώρας.

2. Τα ΕΜΔ ΔΕΝ θα είναι δικαστικοί λειτουργοί απολαύοντες των συνταγματικών εγγυήσεων της ισοβιότητας και της  ανεξαρτησίας της γνώμης και της δυνατότητας διάχυτου συνταγματικού ελέγχου των νόμων, αλλά Δημόσιοι Λειτουργοί επί θητεία με σύμβαση συνεργασίας με το Ελληνικό Δημόσιο επί πενταετία χωρίς δικαίωμα ανανέωσης με καθήκοντα Εισηγητή στα Δικαστήρια. Η ευδόκιμη και επιτυχής ολοκλήρωση της πενταετούς θητείας τους θα αποτελέσει λόγο μοριοδότησης κατά πενήντα  τοις εκατό (50%) για  την είσοδο στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών  στους δύο (2) περιοριστικά  επόμενους της θητείας διαγωνισμούς προσλήψεως στην εν λόγω Σχολή, άλλως στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, ενώ κατά την θητεία τους θα τελούν σε  απόλυτη και αυτόματη αναστολή του επαγγέλματός τους, η δε προέλευσή τους θα μπορεί να είναι (α) Οικονομολόγοι με τουλάχιστον πενταετή πραγματική επαγγελματική προϋπηρεσία [σε ποσοστό 25% των υπό πρόσληψη] και (β) Δικηγόροι με δεκαετή πραγματική προϋπηρεσία  στην μάχιμη δικηγορία και προαχθέντες σε Δικηγόρο παρ' Εφέταις,  προσλαμβανόμενοι κατόπιν ειδικού δημόσιου (ακόμα και διεθνούς) διαγωνισμού   από την Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών και τελούντες στο ειδικό υπηρεσιακό καθεστώς του ΠΔ 410/1988, ως ισχύει, τοποθετούμενοι προσωποπαγώς στον μόνο Βαθμό Α' διοριζόμενοι χωρίς μετάθεση ή απόσπαση ή άλλη μετακίνηση στην έδρα Πρωτοδικείου ή Εφετείου της Χώρας κατά την επίδοσή τους εντός της Σχολής σε τρίμηνα σεμινάρια ταχείας κατάρτισης και κατά τις διαπιστωθείσες ανάγκες ύστερα από γνώμη  της Επιθεώρησης Αρείου Πάγου και της Γενικής Επιτροπείας Διοικητικών Δικαστηρίων  και με αποδοχές 1ου Μισθολογικού Κλιμακίου κατά τα σημερινά ισχύοντα.

Τα καθήκοντα των ΕΜΔ θα μπορούν να είναι η επεξεργασία και η προετοιμασία των δικογραφιών προς προσδιορισμό και συζήτηση στα Δικαστήρια : τα ΕΜΔ δεν θα έχουν   επαφή με τους τακτικούς Δικαστικούς Λειτουργούς, αλλά θα έχουν παραδώσει  τις  χρεωθείσες    δικογραφίες μετά την επεξεργασία από τους ίδιους προ της χρεώσεώς των σε Δικαστικούς προς εκδίκαση. Είτε σε ασκηθέντα ένδικα βοηθήματα και μέσα και εκκρεμείς Υποθέσεις είτε σε ανοιγόμενες δίκες τα ΕΜΔ (α) θα συγκροτούν την δικογραφία, (β) θα καλούν την Διοίκηση και τους ιδιώτες  διάδικους να συμπληρώσουν την δικογραφία εντός διαλυτικών ανατρεπτικών   προπαρασκευαστικών προθεσμιών ενεργείας επί ποινή τεκμηρίου ομολογίας και απαραδέκτου, (γ) θα καταγράφουν τα αποδεικτικά  μέσα, (δ) θα απαιτούν επί ποινή ακυρότητας και απαραδέκτου την διενέργεια διαμεσολάβησης και απόπειρας εξώδικης  συμβιβαστικής επίλυσης της διαφοράς, (ε) θα συντάσσουν λιτό Πρακτικό ολοκλήρωσης της επεξεργασίας της δικογραφίας και συνοπτικό Εισηγητικό Σημείωμα με την νομική άποψή τους και περιληπτική Εκθεση Απόψεων με καταγραφή των νομικών ζητημάτων, (στ) θα αξιοποιούν τον θεσμό της Πρότυπης Δίκης διά της κεντρικής σε επίπεδο Χώρας θεματικής ομαδοποίησης των Υποθέσεων, (ζ) θα κωδικοποιούν  προς διοικητική χρήση την νομολογία προς σύνταξη και διακίνηση διοικητικών εγκυκλίων στην Διοίκηση, (η)  θα παραδίδουν «έτοιμη» και ήδη χειρισθείσα την χρεωθείσα δικογραφία επί ποινή προσωπικής ευθύνης τους σε ενενήντα (90) ημέρες το πλείστο από την χρέωση σε αυτά, (θ) η προετοιμασμένη δικογραφία θα εισάγεται  προσδιοριζόμενη σε δικάσιμο προς συζήτηση εντός το πολύ εξήντα (60) ημερών από την παράδοσή της από τα ΕΜΔ, η δε Απόφαση επ'αυτής θα εκδίδεται υποχρεωτικώς εντός εξήντα (60) μερών από την εκδίκαση, (ι) στην διάρκεια της θητείας τους  θα αξιοποιούν την περίοδο των λεγομένων δικαστικών διακοπών (30.06.-16.09. ή 01.07.-31.08. εκάστου έτους) για την ταχεία  παράδοση των εισηγήσεών τους, (ια) η όλη πορεία τους, η μη ταχεία παράδοση  των ανατιθεμένων δικογραφιών και η πλημμελής άσκηση των καθηκόντων τους θα ελέγχονται διαρκώς ιεραρχικώς, ενώ η παράβαση των καθηκόντων τους θα αποτελεί τόσο σπουδαίο λόγο καταγγελίας της σύμβασής τους, όσο και προβλεπόμενο ιδιώνυμο  υπηρεσιακό αδίκημα.

Σε ένα έκαστο Πρωτοδικείο και Εφετείο ήδη από την αποφοίτηση των ΕΜΔ από την Σχολή θα τοποθετείται και Συντονιστής των ΕΜΔ εκ των αριστευσάντων φοιτησάντων στην ΕΣΔΙ, οι δε Συντονιστές θα έχουν καταταγεί στη θέση τους βάσει των βαθμών επιδόσεώς τους και της επιτυχούς  εξέτασης σε ειδική δοκιμασία προ της αναλήψεως των καθηκόντων τους. Οι Συντονιστές θα συνεργάζονται με το Τριμελές Συμβούλιο Διοίκησης του Δικαστηρίου, θα παρίστανται στις συνεδριάσεις του με δικαίωμα λόγου και όχι ψήφου  και θα εκτελούν τις κατευθύνσεις του Προϊσταμένου του Δικαστηρίου επί της διοικητικής διαδικασίας  απονομής της δικαιοσύνης.

Των ΕΜΔ θα προϊσταται επταμελές Ανώτατο Συμβούλιο Εποπτείας με κυκλική στην πενταετία ενιαύσια κατ’αρχαιότητα εναλλαγή στην προεδρία συγκροτούμενο από ένα Αντιπρόεδρο ΑΠ, ένα Αντιπρόεδρο ΣτΕ, ένα Αντιπρόεδρο ΕλΣυν, τον Γενικό Γραμματέα Δικαιοσύνης, τον Πρόεδρο Ολομέλειας Δικηγορικών Συλλόγων της Χώρας, τον Πρόεδρο της Ομοσπονδίας Δικαστικών Υπαλλήλων και τον Διοικητή Εθνικής Αρχής Διαφάνειας  ως Υπηρεσιακό και Πειθαρχικό Συμβούλιο και εποπτικό όργανο αρμόδιο για κάθε ζήτημα και για την σύνταξη ετησίων φύλλων αξιολόγησης και ποιότητας, καθώς και της τελικής αξιολόγησης εκάστου ΕΜΔ στο πέρας της θητείας τους. Οι πράξεις του Ανωτάτου Συμβουλίου Εποπτείας θα προσβάλλονται με Υπαλληλική Προσφυγή ενώπιον του ΣτΕ.   

γ. Η πρακτική σκοπιμότητα της πρότασης / Το ισχύον συνταγματικό καθεστώς στην Χώρα μας επιτρέπει την καθιέρωση των ΕΜΔ, ενώ η απόπειρα θέσπισης πρόσφατα στον Κώδικα Δικαστικών Υπαλλήλων ανάλογων θεσμών δεν προώρισται να ευδοκιμήσει. Κατά ημέτερους εμπειρικούς υπολογισμούς το προσδοκώμενο άμεσο ταμειακό όφελος για τους ιδιώτες και το Ελληνικό Δημόσιο από την εκδίκαση των λιμναζουσών εκκρεμών δικογραφιών και την  επίλυση των φορολογικών κά οικονομικών διαφορών είναι ευχάριστα ... ανυπολόγιστο (!) ανερχόμενο ακόμα και σε αρκετά δις. Ευρώ (!!), το δε κόστος (μισθολογικό και διοικητικό) της απασχόλησης επτακοσίων (700) ΕΜΔ επί πενταετία [στην ουσία: μισθοί   επτακοσίων   Διευθυντών Υπηρεσιών του Ελληνικού Δημοσίου, δηλαδή των οργάνων, που δημιουργούν το ... πρόβλημα!] ανέρχεται      σχηματικώς μόλις στο ... ΕΝΑ ΤΕΤΑΡΤΟ (1/4 ή 25%) (ή και ακόμα λιγότερο...) της μισθοδοσίας του ίσου αριθμού πρωτοδιοριζόμενων Δικαστικών Λειτουργών  χωρίς την ισόβια προνομιακή μεταχείρισή  τους, ενώ είναι αμελητέο εμπρός στο ανυστερόβουλο όφελος για το Κράτος Δικαίου και τον συνταγματικό πολιτισμό μας από την εκδίκαση μίας διαφοράς ενός ιδιώτη και του Δημοσίου σε πρώτο βαθμό αποκλειστικώς εντός έξι ημερολογιακών μηνών από την ανάθεση σε ΕΜΔ.

* Ο Ιωάννης Ελ. Κυμιωνής είναι Δικηγόρος ΔΣΑ – Εμμισθος Δικηγόρος Τμήματος Δικαστηρίων ΔΝΥ ΟΑΕΔ, LL.M., LL.M., ΥΔ Παντείου Πανεπιστημίου [ioanniskymionis@yahoo.gr]