Με το άρθρο 3 του Ν. 4689/2020, στην αντικειμενική υπόσταση της απάτης εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ προστέθηκε ο όρος ψευδείς όσον αφορά τις δηλώσεις, ενώ απαλείφθηκε η χρήση πλαστών δηλώσεων (η δήλωση είναι προφανώς προφορική), οι οποίες αντιδιαστέλλονταν από τη χρήση εγγράφων. Έτσι αποδόθηκαν σωστά πλέον οι όροι false, faux, οι οποίοι περιλαμβάνουν τόσο το νοθευμένο όσο και το ψευδές1.
Προσέτι, στο άρθρο 23 του ν. 4869/2020 (άρθρο 7 της Οδηγίας 2017/1931 της ΕΕ) προβλέπεται το έγκλημα της διασυνοριακής απάτης σχετικά με τον ΦΠΑ, που επιφέρει απώλεια πόρων ΦΠΑ και υπερβαίνει το ποσό των 10.000.000 ευρώ. Με τη διάταξη αυτή τίθενται υπό προστασία οι εισπράξεις ΦΠΑ εν συνόλω, ανεξάρτητα από το κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης στο οποίο πρέπει να αποδοθεί. Αντίστοιχη πρόβλεψη δεν υφίσταται για την κοινή απάτη του ΠΚ.
Ακόμη, η διασυνοριακή απάτη περιλαμβάνει τον όρο <<οργανωμένο σχέδιο>>, ο οποίος, βάσει της σκέψης 4 της Οδηγίας («αλυσιδωτή απάτη», «απάτη περί τον ΦΠΑ μέσω αφανών εμπόρων» και «απάτη περί τον ΦΠΑ στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης»)2. Βάσει της σκέψης 21, μάλιστα, θα πρέπει τα κράτη να διασφαλίζουν την τήρηση της αρχής ne bis in idem (απαγόρευση διπλής τιμώρησης για την ίδια συμπεριφορά)3.
Όσον αφορά στο άρθρο 24, παρ.1 της Οδηγίας, η προστασία που παρέχει είναι ευρύτερη από αυτή του ΠΚ 386. Η πρώτη διάταξη λοιπόν ομοιάζει αλλά δεν ταυτίζεται με την κοινή απάτη. Εν ολίγοις, δεν περιέχεται σε αυτή η έννοια του γεγονότος, δεν υφίσταται ψευδής παράσταση, δεν εξαρτάται η περιουσιακή βλάβη από προηγούμενη παραπλάνηση του διαθέτοντος (πχ. η περίπτωση τέλεσης ευρωαπάτης κατά συμπαιγνία με υπάλληλο) και τέλος δεν απαιτείται η συνδρομή σκοπού παρανόμου περιουσιακού οφέλους (αυτό συμβαίνει μόνο στην περίπτωση του άρθρου 3, παρ.2, στοιχ.β της Οδηγίας). Η συμπεριφορά αυτή επομένως ουδεμία σχέση έχει με την κοινή απάτη, αφού ούτε πειθώ ούτε παραπλάνηση προϋποθέτει, αλλά ούτε και περιουσιακή διάθεση που να στηρίζεται ακριβώς σε αυτήν την παραπλάνηση. Παρατηρούμε εν προκειμένω ότι ο νόμος τάσσει αυστηρότερες προϋποθέσεις για την επέλευση των έννομων συνεπειών της απάτης του ΠΚ 386 έναντι της κοινοτικής.
Επιπροσθέτως, τόσο η ευρωαπάτη όσο και η κοινή απάτη είναι υπαλλακτικώς μικτά εγκλήματα (γνήσια πολύτροπα). Ωστόσο, η κοινή απάτη τελείται με ψευδή παράσταση γεγονότων ως αληθινών, με αθέμιτη απόκρυψη ή παρασιώπηση αληθινών γεγονότων. Η ευρωαπάτη από την άλλη τελείται με: α)χρήση ή υποβολή ψευδών, ανακριβών ή ελλιπών δηλώσεων ή εγγράφων, β) αποσιώπηση πληροφοριών κατά παράβαση ειδικής υποχρέωσης και γ) κατάχρηση πόρων που χορηγήθηκαν για άλλους σκοπούς4.
Όσον αφορά στη διάταξη του ΠΚ 386Β (απάτη σχετικά με τις επιχορηγήσεις) πρόκειται ουσιαστικά για την απάτη εις βάρος του Ελληνικού Δημοσίου ή/και της ΕΕ. Στοιχειοθετείται όταν φυσικό ή νομικό πρόσωπο δύναται να λάβει επιχορήγηση, την οποία κατορθώνει να εισπράξει με απατηλά μέσα5 (βλ. ΑΠ 1040/2015, ΑΠ 257/2014, ΑΠ 1991/2010, ΑΠ 407/2008).
Η απάτη εις βάρος των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ενίοτε λαμβάνει τη μορφή οργανωμένου εγκλήματος. Ο δράστης εκμεταλλεύεται τις κοινοτικές επιδοτήσεις που χορηγούνται σε όσους εξάγουν ένα ευρωπαϊκό προϊόν σε χώρα εκτός της ΕΕ ή σε όσους ενισχύονται με επιδότηση για κάποια αγροτική καλλιέργεια ή αναπτυξιακό έργο ή ακόμη για εκπαιδευτικό πρόγραμμα που υλοποιείται σε χώρα της ΕΕ6 (βλ. σκάνδαλο γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού, ΑΠ 610/1994).
Ακόμη, βάσει της αιτιολογικής έκθεσης του ν.4689/2020, υιοθετείται ο όρος «επιχορήγηση» που απαντά στο άρθρο 386Β ΠΚ αντί του όρου «ενίσχυση» που απαντά στο δίκαιο της Ένωσης [λ.χ. άρθρο 42 ΣΛΕΕ, Κανονισμός (ΕΕ) 1303/2013, όπως ισχύει σήμερα], ώστε να αποφευχθούν ερμηνευτικά προβλήματα κατά την εφαρμογή των δύο διατάξεων.
Τέλος, τα εγκλήματα των άρθρων 23, 24 του ν. 4689/2020 καθώς και -μεταξύ άλλων- εκείνα των άρθρων 386, 386Α, 386Β ΠΚ, υπό την προϋπόθεση ότι στρέφονται κατά των οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ ή συνδέονται με την προσβολή αυτών των συμφερόντων, συνιστούν βασικά αδικήματα κατά την έννοια του άρθρου 4 του Ν. 4557/2018 (άρθρο 25 ν. 4689/2020).
1.Χ.Μυλωνόπουλος, Ποινικό Δίκαιο-Ειδικό μέρος (Εγκλήματα κατά της Ιδιοκτησίας και της Περιουσίας, εκδ. Σάκκουλας, 2006, Αθήνα, σελ.577.
2.Αιτιολογική έκθεση του ν.4689/2020.
3.Μ.Καιάφα-Γκμπάντι/ Θ.Παπακυριάκου, Στοιχεία Ενωσιακού Ποινικού Δικαίου, εκδόσεις Σάκκουλας, 2019, σελ.49.
4.ό.π., σελ.45
5.Χ.Σατλάνης, Εισαγωγή στο Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό Μέρος, 2η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, σελ.448.
6.Ν.Κουράκης, Το οικονομικό έγκλημα στην Ελλάδα σήμερα, ΠοινΔικ 6/2000, σελ.645-646.
Σχόλια