H δυνατότητα άσκησης ανασταλτικού βέτο από τα κράτη μέλη (άρθρο 83 § 3 ΣΛΕΕ)

του Βαγγέλη Ζαφειριάδη, Νομικού

Μέσω της διάταξης του άρθρου 83 παρ.3 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μηχανισμός εφεδρικής τροχοπέδης- emergency break clause) εξισορροπείται η κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας και η θέσπιση ειδικής πλειοψηφίας για την ενίσχυση της συνεργασίας σε θέματα ουσιαστικού ποινικού δικαίου. Με τη Συνθήκη της Λισαβόνας τα κράτη μέλη, επέτυχαν να αναγνωρίσουν  την κατ’εξαίρεση δυνατότητα ενός κράτους να αναστείλει  τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (ρήτρα επείγουσας αναστολής), υποβάλλοντας το θέμα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Η άσκηση ανασταλτικού βέτο προϋποθέτει ότι το συγκεκριμένο κράτος μέλος εκτιμά (διακριτική ευχέρεια) ότι σχέδιο οδηγίας για εναρμόνιση ποινικών κανόνων θίγει θεμελιώδεις πτυχές του συστήματος της ποινικής δικαιοσύνης. Η ΣΛΕΕ επιβάλλει την ύπαρξη σοβαρού λόγου για την άσκηση βέτο μόνο όμως για οδηγίες που έχουν ως σκοπό την εναρμόνιση δικονομικών ποινικών ρυθμίσεων, ειδάλλως θα πρέπει να αναγνωρίζεται αρμοδιότητα του Δικαστηρίου για έλεγχο καταχρηστικότητας της επίκλησης.  

Μολαταύτα, λόγω του εθνοκεντρικού χαρακτήρα του ποινικού δικαίου, μια ποινική οδηγία δεν μπορεί να δεσμεύσει ένα κράτος μέλος παρά τη θέληση του, έστω κι αν αυτό αποφασίστηκε με ειδική, αυξημένη πλειοψηφία από την Ένωση και παρά την ένταξη των ποινικών κανόνων στην κοινή νομοθετική διαδικασία. Σε περίπτωση που δεν επιτευχθεί συναινετική λύση, υπάρχει η δυνατότητα καθιέρωσης ενισχυμένης συνεργασίας  εννέα τουλάχιστον κρατών μελών, βάσει του συγκεκριμένου σχεδίου οδηγίας .

Συμπερασματικά, η ανωτέρω  <<οδός διαφυγής>>  διασφαλίζει την αποτελεσματική εφαρμογή της πολιτικής της Ένωσης για ζητήματα ουσιαστικού ποινικού δικαίου.  Η αναγνώριση του δικαιώματος ενός κράτους μέλους, να μην δεσμεύεται από το περιεχόμενο μιας ποινικής οδηγίας με την οποία δεν συμφωνεί, συμβαδίζει με την αρχή της εθνικής κυριαρχίας, η οποία πρέπει να ισχύει χωρίς περιορισμούς σε ουσιαστικές ποινικές διατάξεις, αναγνωρίζοντας τον εθνικό χαρακτήρα των ποινικών εννόμων τάξεων. Ωστόσο, η ρήτρα του άρθρου 83 παρ.3 ΣΛΕΕ δεν παρέχει καμία προστασία στα κράτη μέλη σε ό,τι αφορά νομοθετικές πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που κατατείνουν στην υλοποίηση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης.

Δείτε την αρθρογραφία του Β.Ζαφειριάδη εδώ