Παρένθετη μητρότητα - Δικαιοδοσία ελληνικών δικαστηρίων : Η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο θα πρέπει να έχουν είτε την κατοικία τους είτε την προσωρινή τους διαμονή στην Ελλάδα (ΠΠρΗλ)
Από τις διατάξεις των άρθρων 2 παρ.1 περ.β', 3 αρ. 8 και 9, 4, 13 Ν. 3305/2005 και 1458 ΑΚ συνάγεται ότι παρένθετη μητρότητα αποκαλείται η μέθοδος ιατρικά υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, κατ' εφαρμογή της οποίας μία γυναίκα κυοφορεί και γεννά (φέρουσα ή κυοφόρος), ύστερα από εξωσωματική γονιμοποίηση και μεταφορά γονιμοποιημένων ωαρίων ξένων προς την ίδια, για λογαριασμό άλλης γυναίκας, που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, αλλά αδυνατεί να κυοφορήσει για ιατρικούς λόγους. Το δικαίωμα στην αναπαραγωγή είναι συνταγματικά κατοχυρωμένο, συνιστώντας ειδικότερη έκφανση του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας (άρθρο 5 παρ.1 Συντάγματος). Το γενικό αυτό δικαίωμα παρέχει τη δυνατότητα αυτοκαθορισμού και αυτοδιάθεσης του ατόμου μέσα από την ελευθερία του να προγραμματίζει και να διαμορφώνει τη ζωή του σύμφωνα με τις φυσικές και ψυχοπνευματικές δυνατότητές του και τις αντιλήψεις του και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό αναπτύσσει και ολοκληρώνει την προσωπικότητά του με την παραπάνω έννοια μέσα και από την απόκτηση απογόνων. Η μεταφορά των ξένων γονιμοποιημένων ωαρίων στο σώμα της κυοφόρου επιτρέπεται με δικαστική άδεια, η οποία παρέχεται πριν από τη μεταφορά τους και μετά από έλεγχο ορισμένων προϋποθέσεων. Ειδικότερα, η αιτούσα, η οποία επιθυμεί, αλλά για ιατρικούς λόγους αδυνατεί να κυοφορήσει, δεν πρέπει να έχει υπερβεί την ηλικία φυσικής ικανότητας αναπαραγωγής, η οποία ορίζεται καταρχήν στο πεντηκοστό έτος της ηλικίας της, ενώ η γυναίκα, που αναλαμβάνει να κυοφορήσει, πρέπει να είναι, ενόψει της κατάστασης της υγείας της, κατάλληλη για κυοφορία. Επιπλέον, πρέπει να διενεργηθεί ιατρική εξέταση, ως προς τους ιούς της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV, HIV2), της ηπατίτιδας Β και C και της σύφιλης (RPR) τόσο στη γυναίκα που πρόκειται να κυοφορήσει όσο και σε αυτούς που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο. Η προτιθέμενη να κυοφορήσει υποβάλλεται περαιτέρω σε ενδελεχή ψυχολογική αξιολόγηση. Στο δικαστήριο πρέπει να προσκομίζεται συμφωνία των μερών, δηλαδή των προσώπων που επιθυμούν το παιδί και της κυοφόρου γυναίκας, καθώς και του συζύγου της τελευταίας, αν αυτή είναι έγγαμη, με την οποία, εκτός από τη συμφωνία τους για την διενέργεια της πράξης, να δηλώνουν ότι τα γονιμοποιημένα ωάρια, που εμφυτεύονται στη μήτρα της κυοφόρου, δεν θα ανήκουν στην τελευταία. Η συμφωνία για την κυοφορία από τη φέρουσα ή κυοφόρο γυναίκα γίνεται γραπτώς και χωρίς οποιοδήποτε αντάλλαγμα, ενώ δεν συνιστά αντάλλαγμα η καταβολή των δαπανών, που απαιτούνται ως προς την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία, η αποζημίωση για κάθε θετική ζημία της κυοφόρου εξαιτίας αποχής από την εργασία της και οι αμοιβές από εξαρτημένη εργασία, τις οποίες στερήθηκε λόγω απουσίας με σκοπό την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Περαιτέρω, σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 1464 ΑΚ, σε περίπτωση τεχνητής γονιμοποίησης, αν η κυοφορία έγινε από άλλη γυναίκα υπό τους όρους του άρθρου 1458 ΑΚ, μητέρα του τέκνου τεκμαίρεται η γυναίκα στην οποία δόθηκε η σχετική δικαστική άδεια. Το τεκμήριο αυτό ανατρέπεται με αγωγή προσβολής της μητρότητας, που ασκείται μέσα σε προθεσμία έξι μηνών από τον τοκετό...
Από τη διάταξη, εξάλλου, του άρθρου 799 ΚΠολΔ, όπως ισχύει μετά την αντικατάστασή της από το άρθρο 1 άρθρο έκτο παρ.2 Ν.4335/2015, συνάγεται, ότι όταν ζητείται κατά τον νόμο να χορηγηθεί άδεια για μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση ή για κυοφορία τέκνου από άλλη γυναίκα, αρμόδιο είναι το πολυμελές πρωτοδικείο, στην περιφέρεια του οποίου έχει τη συνήθη διαμονή της η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο. Κατά δε το άρθρο 8 Ν.3089/2002, όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 17 Ν.4272/2014, τα άρθρα 1458 και 1464 του ΑΚ εφαρμόζονται μόνο στην περίπτωση που η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο έχει την κατοικία της ή την προσωρινή της διαμονή στην Ελλάδα. Με τη ρύθμιση αυτή του άρθρου 8 του Ν.3089/2002 επεκτείνεται ουσιαστικά η δυνατότητα προσφυγής στις μεθόδους της ιατρικώς υποβοηθούμενης αναπαραγωγής και σε γυναίκες που επιθυμούν να αποκτήσουν τέκνο, σε γυναίκες δότριες ή σε μέλλουσες κυοφορούσες που έχουν τη μόνιμη κατοικία τους εκτός Ελλάδας. Το άρθρο 8 Ν.3089/2002 στην προγενέστερη μορφή του απαιτούσε για την εφαρμογή της μεθόδου της παρένθετης μητρότητας, που ρυθμίζεται από τα άρθρα 1458 και 1462 ΑΚ, τόσο η αιτούσα όσο και η κυοφόρος γυναίκα να έχουν την κατοικία τους στην Ελλάδα. Στη διάταξη αυτή αποτυπωνόταν η επιθυμία του νομοθέτη από τις διατάξεις για την παρένθετη μητρότητα να επωφελούνται μόνο οι γυναίκες που κατοικούν στην Ελλάδα και να μην ενθαρρύνεται ο «αναπαραγωγικός τουρισμός». Πλέον με τη νέα ρύθμιση δεν είναι αναγκαία η μόνιμη κατοικία της αιτούσας και της κυοφόρου στην Ελλάδα, αφού με βάση τα νέα δεδομένα διαζευκτικά (και όχι σωρευτικά) η αιτούσα ή εκείνη που θα κυοφορήσει το τέκνο θα πρέπει να έχουν είτε την κατοικία τους είτε την προσωρινή τους διαμονή στην Ελλάδα... (η απόφαση δημοσιεύεται με επιμέλεια του δικηγόρου Πατρών Βασιλείου Γαλανόπουλου).
Σχόλια