Της Γεωργίας Τσάκνη, Δρ. Νομικής Σχολής ΔΠΘ
1.Εννοιολογικός προσδιορισμός και νομική βάση
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής (Ε.Δ.) αποτελεί έναν σημαντικό θεσμό της ευρωπαϊκής έννομης τάξης, με σημαντικές αναφορές τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή βιβλιογραφία. Στο παρόν άρθρο λαμβάνει χώρα προσπάθεια καταγραφής του ρόλου και των χαρακτηριστικών του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, ώστε να αποτυπωθεί η σημαντικότητα και η αποστολή του εν λόγω θεσμού.
Ο όρος Ombudsman προέρχεται ετυμολογικά[1] από την σκανδιναβική γλώσσα Old Norse[2], στην οποία σημαίνει αντιπρόσωπος, εκπρόσωπος και Συνήγορος. Η πρώτη Ανεξάρτητη Αρχή Ombudsman θεσπίστηκε και λειτούργησε στην Σουηδία το 1809[3]. Για πάνω από ένα αιώνα ο Ombudsman της Σουηδίας παρέμενε ένα novum, αλλά και ένας εξαιρετικός και μοναδικός θεσμός[4]. O κοινοβουλευτικός Ombudsman της Σουηδίας ήταν ανεξάρτητος αξιωματούχος υψηλών ικανοτήτων, με αρμοδιότητα να διαμεσολαβεί, ώστε οι δημόσιες υπηρεσίες και τα Δικαστήρια να τηρούν το νόμο[5].
Το 1919 η Φινλανδία απέκτησε επίσης Ombudsman[6], ο οποίος είχε ομοιότητες αλλά και διαφορές[7] με τον σουηδό πρόγονο του. Το 1954[8] θεσπίστηκε στην Δανία Ombudsman, με αποκλίνοντα χαρακτηριστικά από τους δύο σκανδιναβούς ομολόγους του. Το όψιμο, σχετικά με το σουηδικό αλλά και το φινλανδικό, δανικό μοντέλο Ombudsman αποτέλεσε θεσμικό πρότυπο και σημείο αναφοράς[9] για τους αμέσως μεταγενέστερα ιδρυθέντες θεσμούς σε Νορβηγία το 1963 και Μεγάλη Βρετανία το 1967. Το δανικό μοντέλο εν γένει αποκρυσταλλώνει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά, που το καθιστούν σταθμό και πρότυπη βάση για όλους τους Ombudsmen στον κόσμο[10].
O Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής αποτελεί μία από τις σημαντικότερες και πιο ενδιαφέρουσες καινοτομίες της Συνθήκης του Μάαστριχτ. Τόσο η δυνατότητα προσφυγής σε αυτόν όσο και το παρεμφερές δικαίωμα αναφοράς στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, σύμφωνα με τα άρθρα 21 και 194 της Συνθήκης (πλέον 24 και 227 της ΣΛΕΕ), αποτελούν δικαιώματα, των οποίων οι εκδηλώσεις σε επίπεδο κρατών μελών πρέπει να αποτιμώνται ως συνολικές εκφάνσεις της Δημοκρατίας και της προσπάθειας προσέγγισης της διοίκησης προς τους πολίτες[11].
O Αντώνης Μακρυδημήτρης περιγράφει την παρουσία του Ombudsman ως μια «ιδιάζουσα όσο και κρίσιμη εξελικτική καθολικότητα στο πεδίο της δημόσιας διοίκησης»[12]. Η «εξελικτική διοικητική καθολικότητα» του Ombudsman ανάγεται και στην ευρεία διάδοση και προσαρμοστικότητά του σε διαφορετικές πολιτειακές και διοικητικές οργανώσεις παγκοσμίως, αλλά και στην «γνώση της γραμματικής της γραφειοκρατίας[13]» και την αποτελεσματικότητα που τον διέπει κατά την αντιμετώπιση της κακοδιοίκησης και την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κρατική αυθαιρεσία[14].
Οι αρμοδιότητες του Διαμεσολαβητή και οι όροι άσκησης των καθηκόντων του καθορίζονται από το άρθρο 24 ΣΛΕΕ (παλαιότερα άρθρο 21, πρώην άρθρο 8Δ παρ. 2 της ΣΕΚ), το άρθρο 228 ΣΛΕΕ (παλαιότερα άρθρο 195, πρώην άρθρο 138Ε της ΣΕΚ), το Καθεστώς του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή και τις εκτελεστικές Διατάξεις, που υιοθετήθηκαν από τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή στις 16.10.1997, σύμφωνα με το άρθρο 14 του Καθεστώτος, όπως άρχισαν να ισχύουν από την 01η.01.1998 και τροποποιήθηκαν στις 08.07.2002[15]. Πρόκειται για εσωτερικούς κανόνες για τη λειτουργία του γραφείου του Διαμεσολαβητή, οι οποίοι δεν δεσμεύουν άλλα θεσμικά όργανα και οργανισμούς[16].
Ο εν λόγω θεσμός λειτουργεί ως προασπιστής των δικαιωμάτων των πολιτών ή ως διαμεσολαβητής για την επίλυση των προβλημάτων[17].
2. Διαδικασία εκλογής του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή
Η Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εκλέγει κάθε πέντε χρόνια, μετά τις Ευρωεκλογές και υπό τη νέα της σύνθεση, τον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή σε μια διαδικασία πρότυπο διαφάνειας και δημοκρατικότητας[18]. Συγκεκριμένα, το άρθρο 194 του Κανονισμού Λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου καθορίζει την διαδικασία εκλογής του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή ως εξής[19]:
1. Κατά την έναρξη κάθε βουλευτικής περιόδου, αμέσως μετά την εκλογή του ή, στις περιπτώσεις που προβλέπονται από την παράγραφο 8 του παρόντος άρθρου, ο Πρόεδρος ζητεί να υποβληθούν υποψηφιότητες για το διορισμό του Διαμεσολαβητή και ορίζει την προθεσμία για την κατάθεσή τους. Η ανακοίνωση αυτή δημοσιεύεται στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Οι υποψηφιότητες πρέπει να υποστηριχθούν από σαράντα τουλάχιστον βουλευτές, προερχόμενους από δύο τουλάχιστον κράτη μέλη. Κάθε βουλευτής μπορεί να υποστηρίξει μία μόνο υποψηφιότητα. Οι υποψηφιότητες πρέπει να περιλαμβάνουν όλα τα δικαιολογητικά που αποδεικνύουν σαφώς ότι ο υποψήφιος πληροί τις προϋποθέσεις που απαιτούνται από το καθεστώς του Διαμεσολαβητή.
3. Οι υποψηφιότητες διαβιβάζονται στην αρμόδια επιτροπή, η οποία μπορεί να ζητήσει από τους ενδιαφερόμενους να παρουσιαστούν για ακρόαση. Οι ακροάσεις αυτές είναι ανοιχτές για όλους τους βουλευτές.
4. Ο αλφαβητικός κατάλογος των υποψηφιοτήτων που έχουν κριθεί παραδεκτές υποβάλλεται εν συνεχεία στο Κοινοβούλιο προς ψήφιση.
5. Η ψηφοφορία αυτή είναι μυστική και απαιτείται πλειοψηφία των ψηφισάντων. Εάν μετά τους δύο πρώτους γύρους δεν εκλεγεί κανείς υποψήφιος, συνεχίζουν μόνο οι δύο υποψήφιοι, που έχουν συγκεντρώσει το μεγαλύτερο αριθμό ψήφων στο δεύτερο γύρο. Σε όλες τις περιπτώσεις ισοψηφίας επικρατεί ο πρεσβύτερος των υποψηφίων.
6. Πριν από την έναρξη της ψηφοφορίας, ο Πρόεδρος βεβαιώνεται ότι είναι παρόν τουλάχιστον το ήμισυ του αριθμού των βουλευτών που απαρτίζουν το Κοινοβούλιο.
7. Ο διορισθείς υποψήφιος καλείται αμέσως να ορκισθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
8. Ο Διαμεσολαβητής παραμένει εν ενεργεία, έως ότου αναλάβει τα καθήκοντά του ο διάδοχός του, εκτός περιπτώσεων θανάτου ή παύσης του.
3. Ο ρόλος και οι αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή
Οι αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή περιορίζονται στη δράση των ενωσιακών θεσμικών οργάνων και υπηρεσιών και δεν καταλαμβάνουν τη δράση των διαφόρων εθνικών φορέων των κρατών μελών, ακόμη και όταν από τη δράση των τελευταίων, ανακύπτουν ζητήματα ενωσιακού δικαίου[20]. Ο Ε.Δ. δεν συνιστά δικαιοδοτικό όργανο και δεν υποκαθιστά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο στα καθήκοντά του.
Βάσει του καταστατικού του θεσμού, ο Ε.Δ., με ίδια πρωτοβουλία ή κατόπιν καταγγελίας που φτάνει σε αυτόν, διενεργεί κάθε έρευνα που κρίνει αναγκαία για τη διαλεύκανση ενδεχομένων περιπτώσεων κακοδιοίκησης κατά τη δράση των ενωσιακών θεσμικών και άλλων οργάνων, τα οποία υποχρεούνται να παρέχουν σε αυτόν τις πληροφορίες που τους ζητά και να του επιτρέπουν την πρόσβαση στα σχετικά έγγραφα[21]. Στην περίπτωση που ζητηθεί από τον Ε.Δ., οι υπάλληλοι και το υπόλοιπο προσωπικό των ενωσιακών θεσμικών και άλλων οργάνων υποχρεούνται να καταθέτουν ως μάρτυρες. Επιπρόσθετα, για την εκπλήρωση του σκοπού του, ο Ε.Δ. μπορεί να συνεργάζεται με τις ανάλογες αρχές που υπάρχουν σε ορισμένα κράτη μέλη, τηρουμένων των ισχυουσών εθνικών νομοθεσιών[22]. Υπό αυτό το πρίσμα, οι εθνικές αρχές οφείλουν να θέτουν υπόψη του Ε.Δ. όλες τις πληροφορίες που μπορούν να συμβάλουν στη διαλεύκανση περιπτώσεων κακής διοίκησης εκ μέρους ενωσιακών θεσμικών ή άλλων οργάνων.
Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι περίπτωση κακής διαχείρισης συνίσταται σε ανεπαρκή ή πλημμελή διοίκηση ή όταν ένα θεσμικό όργανο δεν ενεργεί σύμφωνα με το νόμο ή δε σέβεται τις αρχές περί χρηστής διοίκησης. Ως περιπτώσεις κακοδιαχείρισης, ενδεικτικά αναφέρουμε τις κάτωθι: διοικητικές παρατυπίες, άδικη μεταχείριση, αθέμιτες διακρίσεις, κατάχρηση εξουσίας, παράλειψη οφειλόμενης απάντησης, άρνηση παροχής πληροφοριών και αδικαιολόγητη καθυστέρηση[23].
Αναφορικά με τις νέες, διευρυμένες αρμοδιότητες του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή, αυτές συνίστανται στην αντιμετώπιση περιστατικών κακοδιοίκησης εις βάρος πολιτών από θεσμικά όργανα της Ε.Ε. και κράτη-μέλη με τον νέο κανονισμό που τέθηκε σε ισχύ, μετά την υπογραφή του από τον πρόεδρο του Ευρωκοινοβουλίου και τη συμφωνία Συμβουλίου και Επιτροπής[24].
Ο νέος κανονισμός εγκρίθηκε με ισχυρή πλειοψηφία (623 υπέρ, 9 κατά και 61 αποχές) από την τελευταία Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και εναρμονίζει τα καθήκοντα του Διαμεσολαβητή με τις διατάξεις της Συνθήκης της Λισαβόνας. Σύμφωνα με τους νέους κανόνες[25]:
● Ο Διαμεσολαβητής έχει ευρεία εντολή και εξουσία αυτεπάγγελτης έρευνας, ιδιαίτερα σε περιπτώσεις που εντοπίζει επαναλαμβανόμενα.
● Στις αρμοδιότητές του περιλαμβάνονται κυρίως φαινόμενα «περιστρεφόμενης πόρτας», σύγκρουσης συμφερόντων, αδιαφανείς διαδικασίες προμηθειών ή αμφιλεγόμενοι διορισμοί σε θέσεις δημοσίου ενδιαφέροντος.
● Ο κανονισμός προβλέπει αυξημένη προστασία στα θύματα παρενόχλησης από τη στιγμή που την καταγγέλλουν και στους μάρτυρες δημοσίου συμφέροντος, από τη στιγμή που εισφέρουν πολύτιμα στοιχεία στην έρευνα μιας υπόθεσης κακοδιοίκησης.
● Ο Διαμεσολαβητής θα έχει πρόσβαση σε όλα τα στοιχεία που απαιτούνται για την εκτέλεση των καθηκόντων του και το δικαίωμά του αυτό είναι δεσμευτικό τόσο για τα θεσμικά όργανα της Ε.Ε. όσο και για τα κράτη-μέλη. Σε αυτό περιλαμβάνονται ακόμη και έγγραφα που χαρακτηρίζουν διαβαθμισμένα ή ευαίσθητα θεσμικά όργανα και φορείς της Ε.Ε. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία έχει διαθέσει επανειλημμένα έγγραφα στον Διαμεσολαβητή, αλλά και στο Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο.
● Ο Διαμεσολαβητής θα συμμορφώνεται και ο ίδιος με τους κανόνες πρόσβασης του κοινού στα δικά του έγγραφα, ενώ η σύνθεση της γραμματείας του θα επιδιώξει την απόλυτη ισότητα των φύλων.
● Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής εκλέγεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην αρχή κάθε νομοθετικής περιόδου. Στο εξής, οι υποψήφιοι δεν πρέπει να ήταν μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή της εθνικής κυβέρνησης τα προηγούμενα δύο χρόνια.
Ο νέος Κανονισμός που θεσπίστηκε έχει την συμβολική σημασία ότι στην υιοθέτησή του, το Ευρωκοινοβούλιο άσκησε για πρώτη φορά το περιορισμένο δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας που του δίνουν οι Συνθήκες της Ε.Ε., πετυχαίνοντας εμπλοκή όλων των θεσμικών οργάνων της Ε.Ε. Οι αρμοδιότητες και οι κανόνες λειτουργίας του Ombudsman αποτελούν αποκλειστικό δικαίωμα νομοθετικής πρωτοβουλίας του Ε.Κ. από τότε που υιοθετήθηκε η Συνθήκη της Λισαβόνας, υπό τον όρο της συναίνεσης Συμβουλίου και της θετικής γνώμης της Επιτροπής. Παρόλα αυτά, η πρόβλεψη έμεινε ανεφάρμοστη από το 1995, όπου ανέλαβε καθήκοντα ο πρώτος Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής, λόγω πολιτικής απροθυμίας του Συμβουλίου[26].
Το άρθρο 41 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. αναγνωρίζει το δικαίωμα χρηστής διοίκησης, ως θεμελιώδες δικαίωμα των Ευρωπαίων πολιτών. Επιπρόσθετα, το άρθρο 43 αναγνωρίζει το δικαίωμα παραπομπής σε περιπτώσεις κακής διοίκησης του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή στις δραστηριότητες των θεσμικών οργάνων, οργανισμών και υπηρεσιών της Ένωσης[27]. Σύμφωνα με την αρχή της δίκαιης διαδικασίας, η απόφαση του Διαμεσολαβητή επί μιας αναφοράς δεν πρέπει να λαμβάνει υπόψη πληροφορίες που περιλαμβάνονται σε έγγραφα που κατατίθενται είτε από τον ενδιαφερόμενο είτε από το κοινοτικό θεσμικό όργανο ή οργανισμό, εάν το άλλο ενδιαφερόμενο μέρος δεν έχει τη δυνατότητα να λάβει γνώση των εγγράφων αυτών και να διατυπώσει την άποψή του[28].
Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής δεν είναι αρμόδιος για τη διερεύνηση αναφορών κατά εθνικών, περιφερειακών ή τοπικών αρχών των κρατών μελών της ΕΕ, ακόμη και αν οι αναφορές αυτές άπτονται θεμάτων της ΕΕ, καθώς επίσης και για αποφάσεις εθνικών δικαστηρίων ή διαμεσολαβητών ή αναφορές κατά επιχειρήσεων ή ιδιωτών[29].
4. Συμπέρασμα
Κατ’ ακολουθία των ανωτέρω, γίνεται κατανοητό πως ο ρόλος του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή είναι ιδιαίτερα νευραλγικής σημασίας, καθώς αποτελεί εγγυητή της χρηστής διοίκησης, συμβάλλει στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των θεμελιωδών ελευθεριών και στην προώθηση της χρηστής διακυβέρνησης «αντιμετωπίζοντας την ανισορροπία δυνάμεων μεταξύ του ατόμου και των παρόχων δημόσιων υπηρεσιών[30]». Αξίζει να σημειωθεί πως αποτελεί δικαίωμα κάθε κράτους να επιλέγει το πλαίσιο για τους εθνικούς θεσμούς, συμπεριλαμβανομένου του Διαμεσολαβητή, προκειμένου να προάγονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, σύμφωνα με τα διεθνή κείμενα[31].
Προς επίρρωση των παραπάνω, στα σημαντικά πλεονεκτήματα του θεσμού, αναφέρουμε μεταξύ άλλων, ενδεικτικά τα κάτωθι[32]:
- Διευρυμένη Προστασία των Δικαιωμάτων του Πολίτη
- Αποτελεσματικότερη Δημόσια Διοίκηση
- Λιγότερο δαπανηρή επίλυση διαφορών
- Γεφύρωση χάσματος μεταξύ της κυβέρνησης και του Δημοσίου
- Συνεργασία και όχι αντιδικία
- Αυξημένη πρόσβαση στην επίλυση διαφορών
[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Ombudsman
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Old_Norse.
[3] Gellhorn, W. (1996) Ombudsmen and
Others. Citizens’ Protectors in Nine Countries, σ. 194επ., ο ίδιος, The Swedish Justitieombudsman, Yale Law Jourbal
1965, σ. 1επ., J. Stern, Sweden, σε: G. Kucsko-Stadlmayer (Επιμ.), European Ombudsman-Institutions, 2008, σ. 409επ. (410-411), Γ. Τράντας, Η προστασία
του πολίτη έναντι της διοικήσεως στα σκανδιναβικά κράτη, 1998, σ. 11επ.
[4] Τζέμος, Β. (2014) «Ο θεσμός του Ombudsman (Συνήγορο του Πολίτη)
δικαιοσυγκριτικά», Digesta
[5] Αναπλιώτης, Γ. (2017) «Ο θεσμός του
Ombudsman: Η περίπτωση
του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή και του Συνηγόρου του Πολίτη», πτυχιακή εργασία,
Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης, ΕΚΠΑ
[6] Stern, J. (2008) Finland,
σε: G. Kucsko-Stadlmayer ( Επιμ.), European Ombudsman-Institutions, σ. 179 επ., M. Hiden, The Ombudsman in Finland: The first fifty
years, 1973.
[7] Kucsko-Stadlmayer, G. (2008) (Επιμ.), European Ombudsman-Institutions, σ.1.
[8] Stern, J. (2008) Denmark, σε: G. Kucsko-Stadlmayer (Επιμ.), European Ombudsman-Institutions, 2008, σ. 153επ.,Gammeltoft/Hansen/Olsen (Επιμ.), The Danish Ombudsman, 2005.
[9] Kucsko-Stadlmayer, G. (2008) (επιμ.), European Ombudsman-Institutions, σ.1, J. Pajuoja, The Impact of the Parliamentary
Ombudsman Institution in Finland, σε: R. Passemiers, H. H. Reynaert, K. Steyvers (Επιμ.), The impact of Ombudsmen, 2009, σ. 71επ. (91).
[10] Τζέμος, Β., ό.π.
[11] Βαγιάνου, Ε. (2021) «Ο Ευρωπαίος
Διαμεσολαβητής», διδακτορική διατριβή, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
[12] Μακρυδημήτρης, Α.,Πραβίτα, Μ. (2010) «Δημόσια Διοίκηση»,
σ. 473επ.
[13] Μακρυδημήτρης, Α.,Πραβίτα,
Μ. (2010) «Δημόσια Διοίκηση», σ. 476.
[14] Μακρυδημήτρης,
Α.,Πραβίτα, Μ. (2010) «Δημόσια Διοίκηση», σ. 473επ.
[15] Βαγιάνου, Ε. (2021), ό.π.
[16]
Meese J.M., Das Petitionsrecht beim europäischen Parlament und das
Beschwerderecht beim Bürgerbeauftragten der Europäischen Union, σελ.
154-157.
[17] Βρετού, Β. Κ., Ευρωπαίος διαμεσολαβητής,
συνήγορος του πολίτη: και ο ρόλος τους στην προστασία του περιβάλλοντος, σελ.
24
[18] http://www.ombudsman.europa.eu/el/resources/elections.faces
[19] h t t p : / /www. e u r o p a r l . e u r o p a
.eu/sides/ g e t D o c .do? p u b R e f = - / / E P / / T E X T+R U L E S - EP+20080218+RULE-194+DOC+XML+V0//EL&navigationBar=YES.
[20] Τσαβλίρη, Β. (2016) «Η κακοδιοίκηση
στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ο ρόλος του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή (European Ombudsman)», διπλ. εργασία ΠΜΣ, Πάντειο
Πανεπιστήμιο
[21] Άρθρο 9 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1049/2001,
[22] Buck T., Thompson B., Kirkham R. (2011) «The Ombudsman
Enterprise and Administrative Justice», Ashgate
[23] https://www.domokos.gr/dimotes/dikaiomata-toy-politi/o-diamesolavitis-tis-eyropaikis-enosis/
[24] https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/300181_pio-ishyros-pio-apaititikos-o-eyropaios-diamesolabitis
[25] https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/300181_pio-ishyros-pio-apaititikos-o-eyropaios-diamesolabitis
[26] https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/300181_pio-ishyros-pio-apaititikos-o-eyropaios-diamesolabitis
[27] https://www.efsyn.gr/kosmos/eyropi/300181_pio-ishyros-pio-apaititikos-o-eyropaios-diamesolabitis
[28] Ετήσια Έκθεση Ο Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής,
2008
[29] Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής (2011) «Έχετε
προβλήματα με την ΕΕ; Ποιος μπορεί να σας βοηθήσει;»
[30] International Ombudsman Institute, Parliamentary and Health Service
Ombudsman (2021) «The Art of the Ombudsman: leadership through international
crisis»
[31] United
Nations General Assembly, Resolution adopted by the General Assembly on 16
December 2020. 75/186 The role of Ombudsman and mediator institutions in the
promotion and protection of human rights, good governance and the rule of law. hiips://documents-dds-ny.un.org/doc/UNDOC/GEN/N20/373/10/PDF/N2037310.pdf?OpenElement
[32] National Democratic Institute (2005), Working to strengthen and
expand democracy worldwide «The Role and Effectiveness of the Ombudsman Institution.»
Σχόλια