Σε μια απόφαση-ορόσημο το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δικαίωσε ομάδα πολιτών που κατήγγειλε τη μη λήψη επαρκών μέτρων από το κράτος για την αντιμετώπιση των αρνητικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής.
Η υπόθεση αφορούσε σε καταγγελία από τέσσερις γυναίκες και μια ελβετική ένωση, την Verein KlimaSeniorinnen Schweiz, μέλη της οποίας είναι όλες γυναίκες μεγαλύτερης ηλικίας που ανησυχούν για τις συνέπειες της παγκόσμιας υπερθέρμανσης, για τις συνθήκες διαβίωσης και υγείας τους. Θεωρούν ότι οι ελβετικές αρχές δεν παίρνουν επαρκή μέτρα, παρά την υποχρέωσή τους βάσει της Σύμβασης, για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το άρθρο 8 της Σύμβασης περιλαμβάνει δικαίωμα αποτελεσματικής προστασίας από τις κρατικές αρχές από τις σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την ποιότητα ζωής.
Αν και το ΕΔΔΑ έκρινε ότι οι τέσσερις μεμονωμένοι αιτούντες δεν πληρούσαν τα κριτήρια της ιδιότητας του θύματος κατά το Άρθρο 34 της Σύμβασης και κήρυξε τις προσφυγές τους απαράδεκτες, ωστόσο η προσφεύγουσα ένωση, κρίθηκε ότι είχε το δικαίωμα (locus standi) να υποβάλει προσφυγή σχετικά με τις απειλές που προέρχονται από την κλιματική αλλαγή για λογαριασμό των ατόμων που θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι υπόκεινται σε συγκεκριμένες απειλές ή δυσμενείς επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στη ζωή, την υγεία, την ευημερία και την ποιότητά ζωής, όπως προστατεύονται από τη Σύμβαση.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Ελβετική Συνομοσπονδία δεν είχε συμμορφωθεί με τα καθήκοντά της («θετικές υποχρεώσεις») βάσει της Σύμβασης για την κλιματική αλλαγή. Υπήρχαν κρίσιμα κενά στη διαδικασία θέσπισης του σχετικού εγχώριου ρυθμιστικού πλαισίου, συμπεριλαμβανομένης της αποτυχίας των ελβετικών αρχών να ποσοτικοποιήσουν τους περιορισμούς εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, μέσω προϋπολογισμού άνθρακα ή με άλλο τρόπο. Η Ελβετία είχε επίσης αποτύχει να επιτύχει τους προηγούμενους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι οι εθνικές αρχές διαθέτουν ευρεία διακριτική ευχέρεια σε σχέση με την εφαρμογή της νομοθεσία, το Δικαστήριο έκρινε, βάσει του υλικού που είχε ενώπιόν του, ότι οι ελβετικές αρχές δεν είχαν ενεργήσει εγκαίρως και με τον κατάλληλο τρόπο για να επινοήσουν, να αναπτύξουν και να εφαρμόσουν σχετική νομοθεσία και ειδικά μέτρα στην περίπτωση αυτή.
Επιπλέον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το Άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης είχε εφαρμογή για την προσφεύγουσα ένωση σχετικά με την αποτελεσματική εφαρμογή των μέτρων μετριασμού βάσει του ισχύοντος εσωτερικού δίκαιου. Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα ελβετικά δικαστήρια δεν είχαν παράσχει πειστικούς λόγους γιατί θεώρησαν περιττό να εξετάσουν τα την ουσία των καταγγελιών της προσφεύγουσας ένωσης. Δεν είχαν λάβει υπόψη τα επιτακτικά επιστημονικά στοιχεία που αφορούσαν στην αλλαγή του κλίματος και δεν έλαβαν σοβαρά υπόψη τις καταγγελίες.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η Ελβετία έπρεπε να καταβάλει στην αιτούσα ένωση 80.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα, ενώ καθώς δεν είχε υποβληθεί αξίωση για αποζημίωση, δεν επιδικάστηκε κανένα ποσό αποζημίωσης.
Η απόφαση του ΕΔΔΑ είναι πολύ σημαντική όχι μόνο σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά παγκοσμίως καθώς δημιουργεί προηγούμενο για τον τρόπο με τον οποίο ορισμένα δικαστήρια αντιμετωπίζουν προσφυγές για το κλίμα με επιχείρημα την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η πρόεδρος του ΕΔΔΑ Σιόφρα Ο'Λέιρι ανέφερε ότι η ελβετική κυβέρνηση παραβίασε το ανθρώπινο δικαίωμα στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή αποτυγχάνοντας να θεσπίσει ικανοποιητικές πολιτικές για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Το παγκόσμιο κίνημα των πολιτών Avaaz σχολίασε ότι η απόφαση του δικαστηρίου άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στις διαφορές για το κλίμα. «Η ελβετική απόφαση θέτει ένα κρίσιμο νομικά δεσμευτικό προηγούμενο που χρησιμεύει ως σχέδιο για το πώς να μηνύσετε με επιτυχία την κυβέρνησή σας για κλιματικές αποτυχίες», σχολίασε η Ρουθ Ντελμπέρι, διευθύντρια νομικών εκστρατειών του Avaaz.
Σημειώνεται ότι το ΕΔΔΑ απέρριψε δύο άλλες παρόμοιες προσφυγές, την πρώτη που ασκήθηκε από έξι νεαρούς Πορτογάλους εναντίον 32 ευρωπαϊκών κυβερνήσεων και μια άλλη από έναν πρώην δήμαρχο στη Γαλλία κατά της γαλλικής κυβέρνησης.
Σχόλια